Янка Купала - Нікому

Скончыўся дзень працы,
Сонейка зайшло,
Вечарок асеньні
Сходзіць на сяло.

Станавяцца ў хатах
Дзяды па кутох,
Час агонь паліці,
Ночкі цень залёг.

Пук лучынак ёмкі,
Дзяўчынка, нясі,
Пры сьвятле іх будзем
Гутарку вясьці.

Раскажу вам тутка
Здарэньне адно, –
За часоў прыгону
Здарылась яно.

Слухаць толькі ўважна,
Не перабіваць.
Сьціхлі. Ладна! Толькі
З чаго б тут пачаць?

Гэй, думка ўдалая,
Ты мяне нясі
Па роднай старонцы –
Па Белай Русі!

Нясі ў час мінулы,
Як горасна тут
Год таму з паўсотні
Жыў наш бедны люд.

Сьмерць ішла ня ў часе,
Дый не к аднаму,
Жаліцца ў няшчасьці
Не было каму.

На бяду і гора,
На сьлёзы і жаль
Паншчына спраўляла
Свой прадсьмертны баль.

Хоць мінуў даўно ўжо
Час той – ліхадзей,
Але не мінула
Памяць у людзей.

Сярод гор пясчаных
Ды панскіх лясоў
Расьселася вёска
Зь якіх хат са сто.

Жыве ў гэтай вёсцы
Душ якіх зь пяцьсот, –
Працуе на пана
Ўвесь гэты народ.

Пан што хоча робіць.
Грозен яго кнут,
Лье пот, кроў і сьлёзы
Зацяганы люд.

За віну малую
Розгамі сякуць,
За праступак большы
Ў рэкруты здадуць.

Бацька робіць «дзела»,
Ў салдатах сынок,
Бярэ за каханак
Пан жонак, дачок.

Вось у гэтай вёсцы,
У сям'і аднэй,
Вырасла дзяўчына,
А ўсіх прыгажэй!

Звалася Аленай
Дзяўчынка-душа,
Ну... і пакахала
Шчыра Тамаша.

I Тамаш Алену,
Ой, не ад таго;
Сказаць пра іх любасьць
Можна шмат чаго.

Любіліся шчыра
Пара галубкоў,
Дый ня мелі шчасьця
Для сваіх галоў.

Бор над іх бы доляй
Плакаў і шумеў...
Аленку-красуню
Пан на воку меў.

Раз, пекна прыбраўшысь,
Быццам на кірмаш,
Пайшлі ў двор да пана
Алена й Тамаш.

Прыйшлі. Пан к ім выйшаў,
А яны да ног:
«Пазволь пажаніцца
Нам, ясны панок!»

«Жаніцеся! – што ж там... –
Кажа пан з двара. —
Калі ж будзе шлюб ваш?» –
«Панок, на Пятра».

Як прыйшлі, йдуць нашы
Дамоў жаніхі.
Весела варкочуць...
Пан добры такі.

I няўцям ім, бедным,
Што за імі ўсьлед
Ліха злое пхнецца
I натворыць бед.

Грыміць палац белы –
Ў пана йдзе банкет,
Гуляе магнаціва
Гулка, на чым сьвет.

Сталы паўнютэнькі
Яды дарагой,
Дарагія віны
Ліюцца ракой.

Бяз сораму жарты
У п'яных пайшлі,
Аж іх жонкі, дочкі
Са стыду ўцяклі.

I гэтага толькі
Хацеў зброд п'яны.
– Дзевак сюды! Дзевак! –
Крыкнулі паны.

Гаспадар гасьцінны
Ўгадзіць рад гасьцям. –
Тут Алену ўспомніў,
К якой лас быў сам.

А Тамаш з Аленай –
Муж і жонка ўжо –
I ад шлюбу едуць
Роднаю мяжой.

Дамоў едуць хутка,
Ён штось шэпча ей,
Яна вочкі спусьціць,
Стане ружавей.

Але не пашэньціць,
Мабыць, маладым:
Кепскія варожбы
Пападаюць ім.

Перабег дарогу
Заяц разы два,
Груган закружыўся,
Гукнула сава.

З трывогай друг к дружцы
Маладыя льнуць...
Каб хаця ім, бедным,
Злых прыгод мінуць!

Вечар. Ціха ў вёсцы,
Раптам грук такі!
Гоман. Коней ржаньне,
Бразгаюць званкі.

Ўехала дружына –
Той цьвяроз, той п'ян, –
Сходзяць маладыя
На белы дыван.

Выслана да хаты
Сьцежка палатном,
Ідуць маладыя
За ручку ўдваём.

Бацька з маткай века
Ад дзяжы дзяржыць,
А на ім – гарэлка
I хлеб-соль ляжыць.

Музыка марш грае,
Аж трасецца пол.
Пад векам дружына
Йдзе ў хату за стол.

Малады на куце
Ўсеўся з маладой,
Побач – асістэнты
Падрад чарадой.

П'юць, ядуць, гамоняць,
Смутку ані-ні,
Скрыпачка заводзіць,
Кліча да гульні.

Мілая пацеха
Ў вочах маладых
Сьвеціцца, як сонца,
Аж б'е жар ад іх.

Раптам – дзіва! зь дзесяць
Панскіх гайдукоў
Улятае ў хату,
Як дзікіх зьвяроў