Илья Франк - Азербайджанские народные сказки

Bu sözün üstündə (на этом слове = из-за этого) padşahnan vəzirin arasında mübahisə başladı (между падишахом и визирем спор начался: аra — промежуток, расстояние ), o gündən padşahın adamları şəhərbəşəhər (с того дня, падишаха люди, город за городом: ср.: günbəgün — день за днем ), kəndbəkənd gəzib (из деревни в деревню проходя) dərdsiz adam axtardılar (беззаботного человека разыскивали). Kimə yaxınlaşdılarsa (к кому бы не не подходили: yaxınlaşmaq — подходить, приближаться ), gördülər hərənin bir dərdi var (видели /что/ у каждого была своя печаль). Axırda gəlib padşaha dedilər ( в результате = в конце придя, падишаху сказали: axır — конец, исход, окончание; axır ki — наконец-таки,в конце концов ):

Vəzir söylədi:

— Şah sağ olsun, dünyada dərdsiz, fikirsiz adam tapılmaz.

Bu sözün üstündə padşahnan vəzirin arasında mübahisə başladı, o gündən padşahın adamları şəhərbəşəhər, kəndbə-kənd gəzib dərdsiz adam axtardılar. Kimə yaxınlaşdılarsa, gördülər hərənin bir dərdi var. Axırda gəlib padşaha dedilər:

— Hər yeri gəzdik (все места обошли), dərdsiz adam tapa bilmədik (без печали человека найти не смогли). Padşah yenə dedi (падишах опять сказал):

— Vəzir, mən inanmıram (визирь, я не верю), gəl təğyiri-libas olaq (давай переодетыми будем: təğyir — изменение, перемена; libas — одежда, платье), çıxaq vilayəti özümüz gəzək, onda taparıq (выйдем, земли сами обойдем, тогда найдем).

Bəli, padşahnan vəzir paltarlarını dəyişib (вот так, с падишахом визир одежды сменив) düşdülər bazar-dükanı gəzməyə (спустились по рынкам ходить: bazar — рынок ; dükan — магазин ), ora getdilər, bura getdilər (там прошлись, тут прошлись), axırda bir dükana girib dedilər (в конце концов в одну лавку зайдя, произнесли):

— Salaməleyküm (здравствуйте)! Dükənçi dedi (лавочник сказал):

— Əleyküməssalam (и вы здравствуйте). Ay siz xoş gəlibsiniz (добро пожаловать: «ай, вам добро пожаловать»), deyin görüm nə almaq istəyirsiniz (скажите, что купить хотите: görüm — я погляжу ), bu saat gətirim (тотчас: «этот час» принесу: bu — этот ). Padşah dedi (падишах сказал):

— Heç bir şey almaq istəmirik (мы не хотим ничего покупать: heç bir şey — ни одной вещи, ничего ), gəzirdik, elə bir az (прогуливались, так немного: bir az — чуть, немного ) yorğunluğumuzu almaq üçün bura girdik (усталость нашу дабы снять, сюда зашли; yorğun — усталый; yorğunluğ — усталость ), bir balaca söhbət eləyək ( немного поговорим: «разговор сделаем»: bir balaca — немного, чуть-чуть ), dərdimiz dağılsın (чтобы нашу печаль развеять: “наша печаль что бы разрушилась”: dağılmaq — рушится, разливаться ).

— Hər yeri gəzdik, dərdsiz adam tapa bilmədik.Padşah yenə dedi:

— Vəzir, mən inanmıram, gəl təğyiri-libas olaq, çıxaq vilayəti özümüz gəzək, onda taparıq.

Bəli, padşahnan vəzir paltarlarını dəyişib düşdülər bazar-dükanı gəzməyə, ora getdilər, bura getdilər, axırda bir düka-na girib dedilər:

— Salaməleyküm! Dükənçi dedi:

— Əleyküməssalam. Ay siz xoş gəlibsiniz, beş gəlibsi-niz, deyin görüm nə almaq istəyirsiniz, bu saat gətirim. Padşah dedi:

— Heç bir şey almaq istəmirik, gəzirdik, elə bir az yorğunluğumuzu almaq üçün bura girdik, bir balaca söhbət eləyək, dərdimiz dağılsın.

Dükənçi qaş-qabağına turşudub dedi (лавочник нахмурил брови и сказал: turşutmaq — кислить, окислять; qaş-qabağı — хмурый ):

— Vallah oturub danışmağnan (клянусь Богом, от разговоров: «сидя и разговаривая») keyfim açılası deyil (мое настроение не улучшится: «открыться не сможет»). Padşah dedi (падишах сказал):

— Niyə (почему)? Dükənçi cavab verdi (лавочник ответил: «ответ дал»):

— Necə niyə (как почему)? Neçə vaxtdı ki (вот уже сколько времени), malım satılmır (мой товар не продается). Elə bil heçkimin pulu yoxdu (как будто ни у кого денег нету). Mal alan da (да и покупатели: almaq — покупать, преобретать ) nisyə aparır (в долг забирают), bir qəpik də pul vermir (ни копейки денег не дают). İndi anbar dolusu malım var (сейчас склад полон моего товара), amma çörək almağa pulum yoxdu (но хлеб купить, денег нет). Bu halnan nə keyfım olsun (при таком положении какое же настроение).

Dükənçi qaş-qabağına turşudub dedi:

— Vallah oturub danışmağnan keyfim açılası deyil. Padşah dedi:

— Niyə? Dükənçi cavab verdi:

— Necə niyə? Neçə vaxtdı ki, malım satılmır. Elə bil heçkimin pulu yoxdu. Mal alan da nisyə aparır, bir qəpik də pulvermir. İndi anbar dolusu malım var, amma çörək almağa pulum yoxdu. Bu halnan nə keyfım olsun.

Padşahnan vəzir gördülər ki (падишах с визирем поняли что), kişinin dərdi var (есть у человека печаль). Yavaşca çıxıb getdilər (тихо ушли: «вышли ушли»). Yolda bir bağbana rast gəlib (по дороге одного садовника встретили) onun keyfini xəbər aldılar (о его настроении /так же / спросили: xəbər almaq — разузнать). Bağban dedi (садовник сказал):

— Ay qardaşlar, nə keyfım olacax (эх братья, с чего взятся настроению у меня), var-yox bir bağım varıydı (из имущества один сад у меня был). Padşahın cuvarları (распорядители падишаха: cuvar — лицо, ведающее распределением оросительной воды ) suyumu kəsib bağımı susuz qoyublar (воду /мою/ перекрыв, мой сад без воды оставили: susuz — без воды; qoymaq — оставлять, покидать, класть ). Ağacalarımın hamısı quruyub (деревья все высохли), tələf olub (и погибли: tələf olmaq — погибнуть, уничтожиться, пропадать ), indi onun fikrindəyəm ki(теперь о том думаю; fikrində — в мыслях; fikrindəyəm — раздумываю, в мыслях я /нахожусь/ ), neyləyim (что же теперь делать: neyləyim/nə eləyim — что делать мне).