Уладзімір Арлоў - Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (862-1918)

Аршанская бітва стала адной з найбуйнейшых у Эўропе ХVІ стагоддзя. Бліскучая перамога нашай зброі аддала ініцыятыву вайны ў рукі Вялікага Княства. Усе захопленыя маскоўцамі гарады, апроч Смаленска, былі вызваленыя. Пачаў развальвацца накіраваны супроць Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага таемны альянс Маскоўшчыны і эўрапейскіх дзяржаваў. Крымскія татары, уражаныя перамогаю пад Воршай, на два гады спынілі набегі на Княства і павярнулі сваіх коней у бок Маскоўшчыны.

У снежні 1514 года вялікі гетман Канстанцін Астрожскі трыумфальна ўступіў у сталіцу дзяржавы Вільню. У гонар перамогі на ягоныя сродкі там былі збудаваныя праваслаўныя храмы Святой Тройцы і Святога Мікалая, якія захаваліся дагэтуль.

Апісанне бітвы пад Воршай змешчанае ў «Кроніцы» Мацея Стрыйкоўскага. Праз некалькі гадоў пасля перамогі невядомым мастаком было створанае жывапіснае батальнае палатно, на якім адлюстраваны адзін з эпізодаў сечы. На карціне, што захоўваецца цяпер у Нацыянальным музеі ў Варшаве, можна ўбачыць баявыя бел-чырвона-белыя сцяжкі беларускіх ваяроў. Гэта першая па часе выява нашага нацыянальнага сцяга. Памяць пра слаўную перамогу ўвасобілася і ў беларускай народнай песні:

У 1992 годзе ў дзень гадавіны бітвы пад Воршай на пляцы Незалежнасці ў Менску адбылася прысяга беларускіх вайскоўцаў на вернасць свайму народу.

Уладзімір АРЛОЎ

У прадмове да гэтай кнігі, якая называлася «Псалтыр», ён пісаў: «І відзячы такавыя пажыткі ў так малой кнізе, я, Францішак Скарынін сын з Полацка, у лекарскіх навуках доктар, павялеў Псалтыру ціснуці... наперад ка чці і к пахвале Богу ў тройцы адзінаму і прачыстай яго мацеры Марыі... а потым к пажытку паспалітага, добрага, наболей з тое прычыны, іжэ мя міласцівы Бог з таго языка на свет пусціў».

Ён пакінуў нашчадкам перакладзеныя на блізкую да народнай мову біблейныя кнігі і гэтым увёў Беларусь у агульнаэўрапейскую цывілізаваную сям'ю.

Ён застаўся ў гісторыі як беларускі і ўсходнеславянскі першадрукар.

Як наш першы пісьменнік - празаік і паэт - што служыў не эліце або нейкаму аднаму саслоўю, а ўсяму народу.

Як гуманіст, што пакінуў надзвычай сугучны нашаму часу запавет: «Тое чыніці іншым ўсім, што самому люба ёсць ад іных ўсіх. І таго не чыніці іным, чаго сам не хошчашы ад іных меці. Такі закон прыроджаны, напісаны ёсць у сэрцы адзінага кажнага чалавека».

Застаўся, як выдатны перакладнік з некалькіх старажытных і новых моваў.

Як рэдактар і выдавец, што дасягнуў найвялікшай суладнасці слова і друкарскага мастацтва.

Як патрыёт, пяру якога належыць сама прачулы за ўсю беларускую гісторыю, геніяльна просты хваласпеў любові да Бацькаўшчыны: «Панежэ ад прыраджэння звяры, ходзячы ў пустыні, знаюць ямы свае, птушкі, лётаючы па воздуху, ведаюць гнёзды свае, рыбы, плаваючы па моры і ў рэках, чуюць віры свае, пчолы і тым падобныя бароняць вуллі свае,... так і людзі, дзе зрадзіліся і ўскормлены суць па Бозе, к таму месту вялікую ласку імаюць».

Як волат усяго эўрапейскага Адраджэння, што не толькі стаў упоравень з сваімі сучаснікамі Эразмам Ратэрдамскім або Марцінам Лютэрам, але ў нечым і апярэдзіў іх.

Скарынава Біблія выйшла ў свет раней за нямецкую Лютэраву. Кніга кніг выдатнага палачаніна стала першай друкаванаю Бібліяй ва ўсходне- і паўднёваславянскіх народаў. Яна з'явілася амаль на паўстагоддзя раней за польскую Біблію і на 47 гадоў раней за «Апостала» Івана Фёдарава і Пятра Мсціслаўца.