Сяргей Чыгрын - Пакліканыя на родны парог

Пасля няўдалых у гэтым накірунку спробаў, з прычыны негатыўных адносін тагачасных павятовых школьных улад, Уладыслаў Казлоўскі вяртаецца ў Вільню. А калі заснавалася ў Менску Беларуская вайсковая камісія, пераязджае ў Менск.

У пачатку 1920 года ён працуе інструктарам Беларускага нацыянальнага камітэта па пытаннях арганізацыі нацыянальнага і кааператыўнага жыцця ў Ігуменскім павеце. А ў маі гэтага ж года Беларускай вайсковай камісіяй ён высылаецца ў Варшаўскую школу падхарунжых.

Пасля заканчэння ваеннай школы, Уладыслаў Казлоўскі прызначаецца інструктарам у Першы батальён беларускіх стралкоў, які ўжо быў эвакуіраваны з Менска ў Лодзь. Праўда, праз год, у сувязі з ліквідацыяй беларускіх аддзелаў, пераводзіцца ў польскае войска як кадравы афіцэр.

Будучы паручнікам чыннай службы Уладыслаў Казлоўскі не парывае сувязі з беларускім нацыянальным рухам. А ў 1930 годзе звальняецца са службы і пераязджае ў Вільню. Тут ён поўнасцю аддае сябе творчай працы і палітыцы. Спачатку арганізоўвае гімнастычнае таварыства “Гайсак”, пасля з’яўляецца выдаўцом і рэдактарам часопіса “Новы шлях” і адначасова адным з арганізатараў Беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі.

У гады вайны Уладыслаў Казлоўскі ў акупіраваным немцамі Менску рэдагуе “Беларускую (Менскую) газету”.

Першыя творы Уладыслава Казлоўшчыка з’явіліся ў перыядычным друку ў 20-х гадах. Гэта былі публіцыстычныя артыкулы на спартыўныя тэмы. Тады і выходзяць у свет яго першыя кнігі “Фізычнае выхаваньне грамадзянства” (1927 г.) і “Аб фізычным выхаванні ў беларусаў” (1928 г.).

У 1930 годзе ён актыўна супрацоўнічаў з часопісам “Шлях моладзі”, дзе вёў рубрыку “Куток для спорту”. Сам пісаў спартыўныя артыкулы, рэпартажы і друкаваў на старонках гэтага часопіса. Значны рэзананс у той час мелі яго матэрыялы “Рухавыя гульні і ігры” (1930 г., № 3), “Аб нямецкай гімнастычнай сыстэме” (1930 г., № 5), “Ход-спацыр” (1930 г., № 6), “Плаваньне” (1930 г., № 7) і многія іншыя.

Адначасова са спартыўнымі артыкуламі добра пісаліся і літаратурныя творы. З друку выходзяць яго кнігі “Беларускія народныя песьні з Сакольскага павету” (1930 г.), “Плач Беларускай Старонкі — маткі па дзетках сваіх рэнегатах” (1930 г.), вершаваны раман “Путы каханьня” (1932 г.), зборнік паэзіі “Шляхам змаганьня” (1935 г.), вершаванае апавяданне “Казюк на кірмашы” (1940 г.).

У сваіх вершах і празаічных абразках Уладыслаў Казлоўшчык часцей за ўсё звяртаўся да беларускай моладзі. Яго верш “Песьня беларускай моладзі” быў тады гімнам беларускіх юнакоў і дзяўчат. Дарэчы, і музыку напісаў сам аўтар.

Патрыятычная паэзія і проза беларускага літаратара з Беласточчыны — гэта заклік да незалежнасці і адраджэння Беларусі. Ён смела і аддана заклікаў свой народ ісці шляхам змагання, а тых, хто “на печы ў кажуху” сядзіць, “хай волі гром грыміць і будзіць, што дрэмлюць”. Паэт шчыра верыў у Беларусь і ў крывіцкі дух, а таксама спадзяваўся, што “прыйдзе той час — да сваіх я вярнуся і ў Маткі я Роднай кутка папрашу”.

У 1999 годзе ў Беластоку пад адной вокладкай выйшлі з друку выбраныя творы

Уладыслава Казлоўшчыка, Станіслава Грынкевіча і Франука Грышкевіча пад назваю “Вяртанне да сваіх”. І гэта радуе, што іх творчасць паціху сёння вяртаецца ў Беларусь, дзеля якой гэтыя людзі жылі, тварылі і змагаліся.

1999 г.

У лютым 2002 года споўнілася сто гадоў з дня нараджэння Янкі Геніюша (1902-1979) — беларускага доктара, бібліяфіла, палітыка, мужа паэткі Ларысы Геніюш. Але аб гэтым юбілеі ніхто не ўспомніў ні ў Беларусі, ні на яго Радзіме — Беласточчыне.

Сёння мне хочацца кампенсаваць гэтую недарэчнасць і прыгадаць нашага земляка такім, якім ён быў і запомніўся тым, хто яго ведаў. Па характару Іван Пятровіч быў розны — то спакойны, то занадта рэзкі і гарачы ў выказваннях, то чулліва-лагодны, то вясёлы. Але найперш да канца сваіх дзён ён быў і застаўся шчырым беларусам, патрыётам сваёй Бацькаўшчыны. Дый іншым Янка Геніюш быць не мог. Тым больш, што побач з ім, нягледзячы на ўсе пакуты, цяжкія і шматгадовыя ростані, была слынная паэтка Беларусі Ларыса Геніюш. Яны разам дзялілі свае гора і радасці, здзекі і хваляванні, трывогу і неспакой. На надмагільным помнічку ў Зэльве, які пры жыцці ставіла яму сама Ларыса Антонаўна (цяпер ім дваім творчая інтэлігенцыя Беларусі паставіла новы помнік на Зэльвенскіх могілках), былі выбіты такія радкі: