Валер Булгакаў - Беларуская палітычная сыстэма і прэзыдэнцкія выбары 2001 г.

Выбары выразна давялі, што Лукашэнка мае найслабейшыя пазыцыі там, дзе найлепш захаваліся беларуская культура і каталіцкі антыімпэрскі этас. Пра гэта бясспрэчна сьведчаць зьвесткі маштабнага сацыялягічнага дасьледаваньня, праведзенага ў cярэдзіне лета амэрыканскім International Republican Institute.

Найменш давяралі Лукашэнку на Гарадзеншчыне (40 %). Мяркуючы па ўсім, роўна такі ж нізкі паказчык падтрымкі ён меў у заходніх — беларускамоўных і/або каталіцкіх — раёнах Меншчыны й Віцебшчыны. Найбольшым жа даверам ён цешыўся не на роднай Магілёўшчыне (52 %), а на патрыярхальнай Гомельшчыне і дээтнізаванай Берасьцейшчыне (67 %). На Гомельшчыне, як вядома, дакапіталістычныя формы аграрнай вытворчасьці пратрымаліся найдаўжэй, а каталіцкі элемэнт, які распаўсюджваўся ў Беларусі з паўночнага захаду, найслабейшы. А на Берасьцейшчыне этнічна ўкраінскі элемэнт яшчэ да канца не ператварыўся ў беларускую нацыю, а пазыцыі праваслаўя выключна моцныя. Вось жа, Лукашэнка найбольш папулярны там, куды мадэрнізацыя, а зь ёй і беларуская нацыянальная ідэя прыйшлі найпазьней — пасьля другой сусьветнай вайны (тады як на Віленшчыну, Гарадзеншчыну, Меншчыну — яшчэ на зломе ХІХ і ХХ стагодзьдзяў). Цікава і тое, што Берасьце і Гомель на пачатку XX ст. былі проста павятовымі цэнтрамі Магілёўскай і Гарадзенскай губэрняў.

За гады незалежнай Беларусі не адбылося значнага, відавочнага для ўсіх павелічэньня колькасьці людзей беларускае культуры. Вось галоўны гандыкап апазыцыі ў кампаніі 2001 году.

Стратэгічнай мэтай дэмакратычных сілаў бачыцца ня толькі разбурэньне лукашэнкаўскага рэжыму — гэтае можа зрабіць і няўмольны час, але і забесьпячэньне незваротнасьці працэсаў дэмакратызацыі нашага грамадзтва. Апошняе немагчымае безь пераводу крэалізаванай грамады ўва ўлоньне беларускай культуры [150]. Без уліку гэтага змаганьне з Лукашэнкам будзе змаганьнем Дон-Кіхота зь ветракамі. Дый палітычныя перамены зробяцца непазьбежнымі з нарошчваньнем нацыянальных сілаў.

Заходні рацыяналістычны розум зазвычай схільны шукаць прычыны непадобнасьці Беларусі да іншых усходнеэўрапейскіх краінаў у «загадкавай славянскай душы», якую геніяльна выявіў Фёдар Дастаеўскі, або ў прынцыповым і невыкараняльным антыарыстакратызьме, «плебэйстве» тутэйшага грамадзтва і яго культуры. Тым самым ён лучае ў характэрную аблуду, бо ў выпадку Беларусі мы маем справу перадусім зь незакончанасьцю нацыянальнага праекту (слабасьць беларускага нацыяналізму дазваляе гаварыць пра тое, што на гэтым ускрайку Эўропы ніяк ня скончыцца працэс станаўленьня мадэрнай беларускай палітычнай нацыі, які запачаткаваўся на захадзе кантынэнту больш як два стагодзьдзі назад). У выніку, этнічна беларускаму насельніцтву на культурным узроўні прапануюцца да рэалізацыі тры ідэнтычнасьці: беларуская, крэольская і немадыфікаваная расійская. У бальшыні грамадзян Рэспублікі Беларусі беларуская этнічнасьць спалучаецца з крэольскай ідэнтычнасьцю, якая прадукуе дэвіянтныя ў параўнаньні з эўрапейскімі першаўзорамі палітычныя прэфэрэнцыі. Нішто б так не зьвязала Беларусь з Эўропай, як эўрапейскі капітал і пазычаны з эўрапейскага Захаду і рэалізаваны ў тутэйшых варунках нацыянальны праект выбудовы палітычнай нацыі на аснове айчыннай культурнай ідэнтычнасьці.

Як культурныя опцыі, найбольш пашыраныя ідэнтычнасьці сфармаваліся задоўга да здабыцьця Беларусяй незалежнасьці і ўсяго толькі адлюстроўваюць, наколькі ўсеабсяжнымі тут былі працэсы калянізацыі і мадэрнізацыі, праводжаныя з імпэрскага цэнтру.

Беларусь: незакончаны нацыянальны праект.

Алексеева Т.В. Возможные последствия процесса расширения Европейского Союза для Республики Беларусь // Беларусь и свет: Альманах. — Мн., 2001. — Т. 3. — С. 3—9.

Алексеева Т., Гордейчик А., Достанко Е. Взаимодействие Республики Беларусь с ведущими европейскими организациями в конце 1990-х гг. // Белорусский журнал международного права и международных отношений. — 2000. — № 2.

Антирыночные стереотипы в общественном сознании и пути их преодоления: [Сб. аналит. докл.] / Независимый ин-т соц.-экон. и полит. исслед. (Минск, Беларусь), Фонд Евразия, Информ. служба США в РБ (USIS). — Минск, 1997. — 79 с.

Бабосов Е.М. Чернобыльская трагедия в ее социальных измерениях. — Мн.: Право и экономика, 1996. — 155 с.

Беларусістыка: Тэматычны зборнік: Палітычныя партыі і грамадска-палітычныя рухі Беларусі: Працяг / АН Беларусі. Аддзел навуковай інфармацыі па гуманіт. навуках. Бел. асацыяцыя паліт. навук. — Мінск, 1994. — С. 265—504.