Ролан Мунье - Убийство Генриха IV

«Fides Christi est justitiae principium et causa… secundum illud Rom., III, 22, Justitia Dei per fidem Jésus Christi; et ideo per fidem Jésus Christi non tollitur ordo justitiae, sed magis firmatur. Ordo autem justitiae requirit ut inferiores suis superioribus obediant; aliter enim non posset humanarum rerum status conservari».

«Ad tertium dicendum, quod principibus saecularibus in tantum modo obedire tenetur, in quantum ordo justitiae requirit. Et ideo si non habet justum principatum sed usurpatum, vel si injusta praecipiant, non tenentur eis subditi obedire; nisi forte per accidens, propter vitandum scandalum vel periculum».

Summa theologiae. Secunda Secundae, quaestio 42, de Seditione, articulus 3: «Hoc enim tyrannicum est: cum sit ordinatum ad bonum proprium praesidentis cum multitudinis nocumento».

«Seditio opponitur et justitiae et communi bono et ideo ex suo genere est peccatum mortale… Ad tertium dicendum quod regimen tyrannicum non est justum: quia non ordinatur ad bonum commune, sed ad bonum privatum regentis, ut patet per Philosophum, in tertia Polit. et in VIII. Ethic. et ideo perturbatio hujus regiminis non habet rationem seditionis…».

В русском синодальном переводе (Исх. 22:18): «Ворожеи не оставляй в живых». — Примеч. перев.

«Omnis autem pars ordinatur ad totum, ut imperfectum ad perfectum… si aliqui homo sit pericolosus communitati et corruptivus ipsus propter aliquod peccatum, laudabiliter et salubriter occididur, ut bonum commune conservetur. Modicum enim fermentum totam massam corrumpit».

Secunda Secundae, quaestio 64, de Homicidio, articulus 3: «Utrum occidere hominem peccatorem liceat privatae personae. 1. Exod. 32 praecepit Moyses: occidat unus quisque proximum suum, fratrem et amicum suum, pro peccato vituli conflatilis. 2. Occidere bestiam sylvestrem, maxime nocentem, cuilibet privatae personae licet. Ergo, pari ratione, occidere hominem peccatorem. 3. Praeterea, laudabile est quod homo, etiam si sit privata persona, operetur quod est utile bono communi. Sed occisio maleficorum est utilis bono commini, ut dictum rst. Ergo, laudabile est si etiam privatae personae malefactores occidant».

Secunda Secundae, quaestio 64, de Homicidio, articulus 3: «Sed contra est quod Augustinus dicit in I De Civit. Dei: Qui sine aliqua publica administratione maleficum interfecerit velut homicida judicabitur; et tanto amplius quanto sibi potestatem adeo non concessum usurpare non timuit.

Respondeo dicendum quod, sicut dictum est occidere malefactorem licitum est in quantum ordinatur ad salutem totius communitatis. Et ideo ad ilium solum pertinet cui committitur cura communitatis conservandae; sicut ad medicum pertinet praecidere membrum putridum quando ei commissa fuerit cura salutatis totius corporis. Cura autem communis boni commissa est principibus habentibus publicam auctoritatem, et ideo eis solum licet malefactores occidere non autem privatis personis».

Ibid.: «Ad primum ergo dicendum quod… illi qui occiderunt proximos et amicos ex mandato domini, non hoc fecisse ipsi videntur sed potius ille cujus auctoritate fecerunt…

Ad secundum dicendum quod bestia naturaliter est distincta ab ho-mine… sed homo peccator non est naturaliter distinctus ab hominis justis. Et ideo indiget publico judicio, ut discernatur an sit occidendus propter communem salutem.

Ad tertium dicendum quod facere aliquid ad utilitatem communem quod nulli nolet, hoc est licitum cuilibet privatae personae, sed si sit cum nocumento alterius, hoc non debet fieri nisi secundum judicium eius ad quem pertinet existimare quid sit subtraendum partibus pro salute totius».

Бартоло ди Сассоферрато (1314?—1357), юрист императора Карла IV. — Примеч. перев.

Я пользовался изданием 1573–1574. Turin. In-folio. Bibl. Nat. F. 268–270.

De Regimine civitatis // Opéra. Fos 155–157.

De Tyrannia // Opéra. Fos 120–122.

De Tyrannia. CaP. VI.

De Tyrannia. CaP. VIII.

De Tyrannia. СаР. IX.

Deguelphis etgibellinis // Opéra. Fos 154–155.

Alfred Coville. Jean Petit. La Question du tyrannicide au commencement du XVe siècle. Paris, 1932. In-8°.

Coville. Р. 220.

«Quilibet tyrannus potest et debet licite et meritorie occidi per quemcumque vassallum suum vel subditum, etiam per clanculas, insidias et subtiles blanditias vel adulations, nonobstante quocumque praestito juramento seu confoederatione factis cum eo, non expectata sentential vel mandato judicis cujuscumque». P. 557.

О вопросе тираноубийства в XVI в. см.: A. Douarche. De tyrannicidio apud scriptores decimi sexti saecuii. Thèse Lettres. Paris, 1888.

В частности, «Рассуждения о первой декаде Тита Ливия», книга III, глава VI.

Adages, chiliadis primae, centuria secunda: «O Brutorum genus jam olim extinctum». См. обвинительную речь против тирана: Adages, chiliadis tertiae, centuria septima, 1.

«Опыты», книга II, глава X, том III; книга II, глава XXIX, том V.

См.: Luther Martinus. Contra Henricum regem Angiiae. Basel, 1522. In-4°.

Матф. 5:10,5:39.

Jean Calvin. Institution de la religion chrétienne. 1541. Ed. A. Lefranc, N. Châtelain, A. Pannier. Bibliothèque de l’Ecole des Hautes E: tudes, Sciences historiques et philologiques. N. 177. ChaP. XVI (Du gouvernement civil). P. 777–783; 1560. Ed. Jean-Daniel Benoît. T. IV. 1961. P. 505–537. Liv. IV. ChaP. XX (Du gouvernement civil). P. 505–537.

Сам. (1 Цар.) 24–26.

Charles Labitte. Les Prédicateurs de la Ligue. Paris. 1841. In-8°. P. XLIX.

Извлечения из Пойнета содержатся в издании: Henry Наllam. Introduction to the literature of Europe in the fifteenth, sixteenth and seventeenth centuries. 5e éd. London, 1855. T. II. 2e part. ChaP. IV. P. 135–138.

Опубликован в кн.: Mémoires de l'Estât de la France sous Charles IX. lre éd., 1577;

Bibl. Nat., Lb 33-5, in-8°; 2e éd., 1578, Meidelbourg, H. Wolf, Bibl. Nat., Lb 33-5 A; в последней — t. II, f°s 473 v° и далее. В томе II и томе III «Estât de la France sous Charles IX» содержатся несколько кальвинистских памфлетов.

Ibid. F0 490.

Ibid. Fos 493–494.

Ibid. Fos 496–507 v°.

Ibid. F° 508.

Ibid. F° 510.