« Edificаto autem castro, cum non invenirentur, qui contra insultus paganorum ibidem manere auderent, incenso castro rex cum omni exercitu rediit in terram suam » (Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. X, 13). См. также: Gnegel-Waitschies G. Bischof Albert von Riga. S. 78.
Сведения об этом походе есть также в датских анналах: «1206 Andreas archiepiscopus Lundensis eodem anno duxit exercitum in Estlandiam» (Annales Lundenses // MGH SS. Bd. 29. Hg. G. Waitz. Leipzig, 1925. S. 207); « Andreas archiepiscopus cum germanis fratribus suis duxit exercitum in Estland » (Ex cronica Danorum Sialandica. S. 214). Датские нападения на Эстонию состоялись ранее — в 1191 и 1196 г., — однако поскольку, как отметил Йохансен, в датских источниках вовсе нет названия «Озилия» ( Johansen P. Der altnordische Name. S. 99), это может означать, что их целью, как и в 1206 г., был этот остров, а не материковая Эстония.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XIX, 9. См. также: Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 138.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXI, 5. См. также: Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 143–144; Gnegel-Waitschies G. Bischof Albert von Riga. S. 124, 127.
О походе лучше всего повествует хроника Генриха Латвийского (Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXIII, 2). См. также: Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 153–158; Gnegel-Waitschies G. Bischof Albert von Riga. S. 131; Bunge F.G. , v. Das Herzogthum Estland unter den Königen von Dänemark. Gotha, 1877 (2-е изд.: Hannover-Döhre, 1973).
Johansen P. Die Estlandliste. S. 65, 104.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXVI, 2. См. также: Selart A. Livland und das Rus'. S. 82; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 175.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXIV, 3. См. также: Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 169; Johansen P. Estlandliste. S. 70–71.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXIV, 7.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXVI, 3–4. См. также: Gnegel-Waitschies G. Bischof Alben von Riga. S. 143; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 179–180.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXVI, 4–10. См. также: Selart A. Livland und das Rus. S. 120–121; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 180–182.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXX, 1. См. также: Donner G.A. Kardinal Wilhelm von Sabina. Bischof von Modena 1222–1234. Päpstlicher Legat in den nordischen Ländern. Helsingfors, 1929. S. 134–135; Johansen P. Nordische Mission. S. 75–76; Johansen P. Estlandliste. S. 706; Gnegel-Waitschies G. Bischof Albert von Riga. S. 152–157; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 217.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXX, 4. См. также: Gnegel-Waitschies G. Bischof Alben von Riga. S. 158; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 218–220.
« Sciatis eriain, quod Osiliani litteras vestras bene receperunt, et vobis auxilium praestare et nobis per omnia obedire promiserunt, et unam pacem et unum bellum servare nobiscum elegerunt » (LUB 1. Bd. 1, № 98 [1227]). См. также: Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 220.
Heinrich von Lettland. Chronik. Cap. XXX, 5. О походе на Эзель рассказывает также «Рифмованная хроника», однако она совсем не упоминает об участии в нем епископов и приписывает инициативу исключительно магистру Ордена меченосцев Волквину (LRC. V. 1628–1689).
Johansen P. Nordische Mission. S. 295–296.
См.: Luce J.W.L. Notizen zur topographischen Geschichte der Insel Ösel // Mittheilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Ehst- und Kurlands. Bd. 5. 1850, H. 2–3. S. 447; Johansen P. Siedlung und Agrarwesen der Esten in Mittelalter. Ein Beitrag zur estnischen Kulturgeschichte. Dorpat, 1925. S. 20–21, 49.
Arbusow L. Livlands Geistlichkeit vom Ende des 12. bis ins 16. Jahrhundert // Jahrbuch für Genealogie, Heraldik und Sphragistik. Bd. 7. Mitau, 1901. S. 6; Donner G.A. Kardinal Wilhelm von Sabina. S. 169; Benninghoven F. Der Orden der Schwertbrüder. S. 248–249.
См. также: Johansen P. Estlandliste. S. 104.
LUB 1. Bd. 1, № 83 [11.04.1226].
« in Osilia, Mona et aliis insulibus <���…> tertiam partem, iurisdictione civili perpetue possidendam, cum ecclesiis, decimis et omni emolumento temporali, salvo in omnibus nobis iure spirituali <���…>. Pro hiis autem terris nullum nobis aliud temporale servitium exhibebunt, nisi quod pro episcopatu nostro contra incursus hostium iugiler decertabunt » (LUB 1. Bd. 3, № 99a [29.06.1228]).
« Item citamus personaliter <���…> Volemarum de Osilia, qui dicuntur advocati, ad computandum curie Romane de proventibus perceptis in iam dictis ecclesie Romane terris » (Fontes Historiae Latviae medii aevi. T. 1:1198–1237. Hrsg. A. Švabe. Riga, 1937 (далее — FHL). № 204 [20.11.1234]). P. 50. Йохансен отмечает, что в то время должность фогта вводилась только на тех землях, где обитали лишь коренные жители и не было немецких вассалов ( Johansen P. Estlandliste. S. 714–715).
« Terram, quae dicitur Osilia, ubi censum hactenus per communes nuntios communiter collegimus et inter nos aequa divimus portione » (LUB 1. Bd. 1, № 139 [20.12.1233]). См. также: Johansen P. Estlandliste. S. 729.
Gnegel-Waitschies G. Bischof Albert von Riga. S. 158–159. Формальный отказ Дании от претензий на Эзель и Вик произошел только в 1251 г. (LUB 1. Bd. 1, № 228 [8.08.1251]). Однако память о давних притязаниях, воспринимаемых в категориях « longue durée », сохранялась вплоть до Ливонской войны, в период которой Эзель находился под властью Дании (1560–1645).
Busch N. Geschichte und Verfassung des Bistums Ösel bis zur Mitte des vierzehnten Jahrhunderts // Nachgelassene Schriften. Hrsg. L. Arbusow. Riga, 1934. S. 8–11. В качестве так называемого рукоположенного епископа он пребывал в землях империи еще в 1257 году ( Arbusow L. Livlands Geistlichkeit. S. 1).
Читать дальше