Ежи Анжиевски - Цемра зямлю ахiнае (на белорусском языке)

- Чаму спаў? - напаўголаса спытаўся падрэ Тарквемада.

- Прабач, вялебны ойча, стома змарыла мяне.

- Стома? Стому трэба адольваць, а не паддавацца ёй.

- Я ведаю, ойча.

- Ведаеш?

- Мяне гэтаму вучылi, змалку.

- Я яшчэ не знаю цябе, мой сыне. Вiдаць, толькi з нядаўнiх пор ты сярод маiх дамоўнiкаў.

- Так, ойча, гэта мая першая служба.

- Iмя?

- Ларэнца дэ Мантэса.

- Губернатар Мурсii дон Фернанда цi не твой сваяк?

- Бацька. Мой старэйшы брат служыць каралю, бацька хацеў, каб я служыў Святой iнквiзiцыi.

- Было гэта жаданне толькi твайго бацькi?

- Маё таксама.

- I ты лiчыш, дон Ларэнца, што добра пачынаеш службу?

- Мяне вучылi, што служыць трэба з усёй сiлы.

- Праўдзе служаць не сiлком, а звыш сiлы.

- О так, ойча!

- Далажы, мой сыне, заўтра з ранiцы свайму камандзiру, што ты заснуў на службе.

- Так, ойча, я далажу.

- Папрасi пана дэ Сiгуру, каб ён вызначыў табе адпаведную кару.

- Так, ойча.

- Ты вельмi малады, вучыся адольваць слабасць.

Дон Ларэнца стаяў у струнку з паднятай галавой, у вачах у яго свяцiлася палкая адданасць.

- Так, вялебны ойча, буду рабiць гэта.

- Хадзем! - звярнуўся Тарквемада да дона Радрыга.

Унутраны праход да царквы вёў праз кляштарны дзядзiнец. На дварэ было пагодна, холадна, але без ветру, i цiшыня заснулага горада разлягалася наўкола. Бляск поўнi асвятляў толькi частку дзядзiнца, а ў глыбiнi ўклалася ноч, i там, у цемры, яшчэ цямнейшай за самую цемру, узносiў цяжкую каменную сцяну суровы масiў бакавога нефа Сан-Дамiнга.

Дон Радрыга мiнуў дзядзiнец i, сышоўшы ў канцы яго па некалькiх сходках, падняў паходню, каб асвятлiць нiзкiя, глыбока схаваныя ў царкоўным муры дзверы.

- Вяртайся, мой сыне, - сказаў падрэ Тарквемада. - Назад я пацэлю сам.

- Ойча мой! - сказаў дон Радрыга.

Тарквемада спынiўся.

- Прабач, вялебны ойча, час не зусiм падыходзiць, але я павiнен сказаць, што мяне вельмi гняце адна думка. Ойча, пан Мануэль дэ Ахеда мой даўнi сябар, яшчэ з дзяцiнства. Сёння я прабыў з iм вечар.

- Адзiн?

- Было яшчэ некалькi яго сяброў. Мануэль выпiў лiшняе i, прабач, ойча, казаў словы, якiя абражалi Святую iнквiзiцыю i цябе, ойча, асабiста.

Падрэ Тарквемада маўчаў. Дон Радрыга стаяў бледны з высока ўзнятай паходняй.

- Ён казаў яшчэ, што пан дэ Сантангель, ад iмя якога ён вiтаў цябе, у сама лепшым здароўi. Апроч таго, абодва яны, належачы да старых гiшпанскiх родаў, падтрымлiваюць прыязныя адносiны з людзьмi жыдоўскага паходжання...

- Гэта ўсё?

- Так, ойча.

- Цi i астатнiя гаварылi тонам, абразлiвым для веры?

- Мануэль гаварыў найбольш.

- А ты?

Дон Радрыга апусцiў галаву.

- Гаварыў?

- Не, я маўчаў.

- Не хапiла табе адвагi, каб абаранiць веру ад блюзнера, цi мо хацеў даведацца, як далёка гэтае блюзнерства сягае?

- Не ведаю, я маўчаў. Што мне цяпер рабiць, ойча?

- Як даўно ты служыш у мяне?

- У кастрычнiку споўнiцца год, ойча.

- Цi ведаеш парадкi Святой iнквiзiцыi?

- Так, ойча.

- Значыцца...

Дон Радрыга маўчаў.

- Так, ойча, - сказаў нарэшце хрыплым голасам, - зраблю.

Падрэ Тарквемада паклаў далонь на яго плячо.

- Ведаю, што цябе турбуе, мой сыне. Ты думаеш, што здраджваеш сябру.

- Ойча, мой ойча!

- Наадварот, ты садзейнiчаеш выратаванню яго заблуднай душы. Цi ж бо не ўчынiў бы ты здрады, калi б хацеў утаiць праўду i пакiнуць грэшнiка сам-насам з яго грахамi? Цi не на тое i мы, каб дапамагаць тым, хто заблудзiўся? Дапаможамце ж пану дэ Ахеду i пану дэ Сантангелю! Дапаможам, дзякуючы табе.

Бляск удзячнасцi асвятлiў стурбаваны твар дона Радрыга.

- Ойча, цяжкi камень зняў ты мне з сэрца. Цi павiнен я данесцi ўсё, што ведаю, Святому трыбуналу з подпiсам?

Падрэ Тарквемада мацней абапёрся на яго плячо.

- Дон Радрыга, падумай, цi падпiсаўся б ты пад словамi: дыхаю, хаджу, ем, сплю?

- Але ж гэта праўда.

- А твае сведчаннi чым жа будуць, калi не праўдай?

- О так, мой ойча! - усклiкнуў дон Радрыга. - Праўда павiнна перамагчы.

- I пераможа, - сказаў вялебны айцец. - Яшчэ хвiлiнку, мой сыне. Не забудзься адзначыць, што пан дэ Ахеда ўхваляў злачынства, якое ўчынiлi на асобе вялебнага пана Пэдра д'Арбуэза.

Дон Радрыга завагаўся.

- Ойча вялебны, калi памяць мяне не падводзiць, дон Мануэль нiчога такога не казаў.

- Ты ў гэтым упэўнены? Цi ж ты не напамiнаў, што як пан дэ Ахеда, так i яго начальнiк падтрымлiвае сяброўскiя адносiны з людзьмi жыдоўскага паходжання?

- Так, ойча.

- Ну i?..

Дон Радрыга маўчаў.

- Як доўга трывала ваша гутарка?

- Прыблiзна з гадзiну, падрэ.

- I ты мог бы прысягнуць, што за ўвесь гэты час не ўспамiналi пра здарэнне ў Сарагосе? Не можаш прысягнуць у гэтым? А можа, дапускаеш, што гаворка iшла пра жудаснае злачынства? Прыгадай, можа, з прычыны аж надта зразумелай пан дэ Ахеда не гаварыў адкрыта, можа, выказваўся ў сэнсе пераносным i тым не меней так, што гэта сведчыла б за тое, што ён ухваляе святатацкi ўчынак?