Александр Фетисов - Викинги. Между Скандинавией и Русью

313 Þetta er til harts besta at pit höfðingar geruðut einnu sinni ykkr grein jyrir hverjum várst þerra þreklágri, vegna þess at hafði horn í síðu hvers á móti öðrum þegar lengi. — Hoensa-Þóris saga / Guðni Jonsson. Reykjavík, 1943. (Íslenzk fornrit; B. 6). K. 11. Bls. 37.

314Hrafnkels saga Freysgoða / Jón Jóhannesson. Reykjavík, 1950. (Íslenzk fornrit; B. 11). K. 8. Bls. 24.

315Nj. K. 59. Bls. 135; Harðar Grímkelssonar ok holmsverja saga. K. 21. Bls. 63.

316Nj. K. 98. Bls. 225.

317Nj. К. 35. Bls. 78–79.

318Nj. К. 44. Bls. 98—101.

319Nj. К. 8. Bls. 23.

320Nj. К. 98. Bls. 225.

321Hœnsa-Þóris saga. K. 17. Bls. 54.

322 Þorgils Hölluson tók af peim feðgum goðorðit, ok þeim pat hin mesta svírirðing («Торгильс Хеллусон забрал у них [Аудгисла и его отца] годорд, и им показалось это обидой»). — Laxd. К. 67. Bls. 129.

323Он сказал, что Хёскульд oflátinn («заносчив»). — Nj. К. 98. Bls. 225.

324Nj. К. 107. Bls. 249–250.

325Eg. К. 81. Bls. 179.

326Heiðarviga saga. К. 15. Bls. 57.

327Dropl. К. 10. Bls. 26.

328Gísl. К. 28. Bls. 71.

329Harðar saga Grímkelssonar ok holmsverja. К. 32. Bls. 79.

330Dropl. K. 14. Bls. 30; Laxd. K. 54. Bls. 102.

331Laxd. K. 19. Bls. 58; K. 49. Bls. 87.

332Gísl. K. 2. Bls. 6.

333Ср. убийство родственников как способ политической борьбы в средневековой Швеции: Сванидзе А. А. Смерть, убийство и цареубийство// Средние века. М., 1994. Вып. 57. С. 17–23.

334 Гуревич А. Я. Человеческое достоинство. С. 5—30.

335См., например, работы: Sawyer P. The Bloodfeud in Fact and Fiction // Tradition og historieskrivning. Aarhus, 1987. P. 27–38; Gottzmann C. L. Njáls saga. S. 166; Miller W. I. Bloodtaking. P. 183–339; Andersson Th. M. The King of Iceland // Speculum. 1999. Vol. 74. № 4. P. 923–934.

336 Tölðu þar þá frœnsymi ok sönnuðu með eiði. — Nj. K. 142. Bls.253.

337 Ef váru vœttir þrímenningar at frœndsemi, þurftu þeir báða ór kviðinum með orðum: «í þat vætti at ek ryð þessa menn báða ór kviðinum» fyrir þeir sök at skyldir váru þeim er kviðu eiga at ryðja at lögum. — Grágás Ia: 193–207,218,225–230,450,II:63, 69–70, 75.

338 «…Hverr maðrerhann, Gunnar?» Gunnarsvarar: «Eigi vil ek frá segja því at mér er maðrinn skyldr…» — Nj. K. 34. Bls. 77. Ср.: Ligi er þat jafnsœtti, at bróðir hans geri um («Несправедливым бывает решение, если его выносит брат ответчика»). — Nj. К. 12. Bls.33.

339 Hastrup К. Kinship in Mediaeval Iceland // Folk. København, 1981. Vol. 23.P. 331–344; Закс В. А. Проблемы… С. 56; Vestergaard T. A. The System of Kinship in Early Norwegian Law // Medieval Scandinavia. Odense, 1988. Vol. 12. P. 160–193; Miller W. J. Bloodtaking. P. 145; Hansen L. I. Slektskap. S. 7.

340 Þeir Flosi gengu nú þangat til, sem búarnir sátu. Flosi mælti til þeira: «Þat munu Sigfússynir vita, hversu réttir véttvangsbúar þessir eru, er hér eru kvaddir». Ketiil ór Mörk svarar: «Hér er sá búi, er helt Merði Valgarðssyni undir skirn, annar er þrínenninzrhans at frœndsymi» …Í annat sinn nefndi Eyjólfr sér votta «iþat vœtti», sagði hann, «at ek ryð þessa menn báða ór kviðinum» — ok nefndi þá á nafn og svá föður þeirra — «fyrir þá sök at annar þeirra er þrímenningr Marðar at frændsemi en annar at guðsiffum þeim er kviðu eiga at ryðja at lögum». — Nj. K. 142. Bls. 353.

341 Eigi er þat jafnsœtti at bróðirhans geri um; en þó hefir þú svá vel lagit at ek trúi þér vel ummálit. — Nj. K. 12. Bls. 33.

342Nj. K. 21. Bls. 49.

343Nj. K. 12. Bls. 33.

344 Nefni ek í þat vœtti at ek lýsi lögmæti N N-son… sökðuú ámilliþeiraN N-son. — Grágás9:85.

345 Nefni ekí þat vættiat eklýsi lögmœti frumhlaupi á hönd Flosa Þórðar syni, er harmhljóptil Helga Njáls sonará þeim véttvangi, er Flosi Þórðar sonhljóptil Helga Niáls sonarok veiti honum holundarsár едаmergundar þater at bengerðiz,enHelgi fekk bana af. — Nj. K. 141. Bls. 345. Идентичные формулы см.: Nj. К. 73. Bls. 160; К. 142. Bls. 350; К. 144. Bls. 361.

346 Í þat vœtti at ek fœri þér N N-son, fœri ek hann til framfœrslu ok varðveislu. — Grágás 7:81.

347 Í þat vœtti at Þorgeirr Þóris sonselr mér vígsök á hendr Flosa Þórðar syniat sœkja um víg Helga Niáls sonarmeð sóknargögnum þeim öllum, er sókinni eigu atfylgja… Í þat vœtti at ek kvet vettvangsbúa þessa níu alþingisreiðar ok búakviðar að bera um þat hvort Flosi Þórðar sonsœrði Helga Njáls sonheilundarsári eða mergundar eða holundar, því sári er at ben gerðist en Helgi fékk bana af á þeim vettvangi. — Nj. K. 135. Bls.326.

348 Nefni ek íþatvcetti at ek stefni Flosa Þórðar synium þater hann gaf fé til liðs sér hér á þinginu Eyjólfi Bólverks syni. — Nj. K. 144. Bls. 361.

349 «…At Mörðr nefndi sér Þóroddi í vœtti en annan mik, en ek heiti Þorbjörn» síðan nefndi hann föður sinn… — Nj. K. 142. Bls. 351. Cp. в своде законов: «Я призываю в свидетели, что я готов призвать десять свидетелей, каждый из которых поклянется, называя своего отца, что он правомочен» ( Í þat vœtti at ek em búinn at taka við tíund þeirri ok kveða á hvér tíund er ok nefndi föður sinn ok kveða á hve mikil er). — Grágás7:81.

350 Ek lýsi lögmœtu frumhlaupi á hönd Gunnari Hámundarsyni um þat er hann hljóp lögmœtu frumhlaupi til Þorgeirs Otkelssonar og sœrði hann holundarsári því er at ben gerðist en Þorgeir fékk bana af. — Nj.К. 73.Bls. 160.

351NN-son skyldi gjalda. — Grágás 57:44.

352 Allir vitu at burðu um missœtti þeirra N N-son ok N N-son, en nú eru vinir þeirra við komnir ok vilja þá sœtta. Nú selur N N-son N N-syni grid til sáttar stefnu þeirrar er þeir hafa á kveðit ftrir sik ok sinn erfingja ok alia þá menn er hann á grid um fyrir at selja … — Grágás 254:456.

353 Sakar váru með þeim N N-syni ok N N-syni / hafa gerst á meðal þeirra N N-sonar ok N N-sonar / nú eru þeir N N-son ok N N-son sáttir ok sammála hvorsem þeir hittast á landi eða legi, skipi еда á skíði, í hafiedaáhestbaki … — Grágás 121:281, 125, 126:283, IIb:457.

354 At ek kveð þik, N N-son — Grágás 29:231 и Þat ek kveð þik, N — Grágás 15:305, 43:335. Ср. также: Vendræði gerðust þeirra á meðal N N-sonar ok N N-sonar («Возникла ссора между таким-то, сыном такого-то, и таким-то, сыном такого-то») — Grágás 9:85, 123:282; и At ek spyr þik, N («Я спрошу тебя, такого-то»). — Grágás 27:227, 4:293.

355Landnámabók / Jakob Benediktsson // Íslenzk fornrit. Reykjavík, 1968. Bd. 1. K. 16. Bls. 41 (далее — Landn.). См. также Landn. К. 56. Bls. 131.