Анатолий Грицкевич - Старонкі нашай мінуўшчыны. Абраныя артыкулы.

Анатоль Пятровіч Грыцкевіч (нар. 31.01.1929, Менск), беларускі гісторык. Скончыў Менскі дзяржаўны медыцынскі інстытут (1950), Менскі педагагічны інстытут замежных моў (1955), гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага універсітэта (завочна, 1958). Некалькі гадоў працаваў лекарам на Беларускай чыгунцы. У 1959-1975 гг. быў навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі Акадэміі навук БССР, з 1975 г. працуе ў Менскім інстытуце культуры (з 1992 г. - Беларускі універсітэт культуры і мастацтваў). У 1975-2006 гг. загадваў кафедрай гісторыі Беларусі і музеязнаўства, з 2006 г. - прафесар кафедры. У 1996-2000 гг. узначальваў недзяржаўны Інстытут Цэнтральнай і Усходняй Еўропы (да яго закрыцця ўладамі).

Доктар гістарычных навук (1986), прафесар (1987), правадзейны сябар Міжнароднай Акадэміі навук Еўразіі (з 1999), ганаровы сябар МГА «Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына»», ганаровы сябар Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, сябар Маскоўскага гісторыка-радаводнага таварыства (з 1990), ганаровы сябар Таварыства беларускай культуры ў Летуве, ганаровы сябар культурна-асветніцкага клуба «Спадчына».

Адзін з заснавальнікаў Беларускага Народнага Фронту (19 кастрычніка 1988 г.) і Таварыства беларускай мовы (1989). Прэзідэнт МГА «ЗБС «Бацькаўшчына» ў 2001-2005 гг.

Даследчык гісторыі Беларусі феадальнага перыяду, прыватнаўладальніцкіх гарадоў на Беларусі і Летуве, гістарыяграфіі Беларусі. Аўтар публікацый па гісторыі шляхецкага саслоўя, генеалогіі беларускай шляхты (у т.л. Адама Міцкевіча і Ігната Дамейкі) і ўласнага радаводу. Даследаваў (яшчэ з савецкіх часоў) гісторыю праваслаўнай, каталіцкай і ўніяцкай цэркваў, пратэстантызму ― упершыню ў беларускай гістарыяграфіі.

Даследуе гісторыю нацыянальна-вызвольнай барацьбы беларускага народа ў 1918-1920 гг. Упершыню ў гістарыяграфіі Беларусі навукова даследаваў гісторыю Слуцкага збройнага чыну і паходу генерала С. Н. Булак-Балаховіча на Палессе. Аўтар гістарычных нарысаў па гісторыі Слуцка і Случчыны, адкуль паходзіць яго род.

Даследуе гісторыю расійска-польскай вайны 1919-1920 гг.

Аўтар 7 манаграфій і больш як 1300 навуковых артыкулаў, улічваючы і артыкулы ў энцыклапедыях.

У 2008 г. узнагароджаны дыпломам «Пшэглёнду Всходнего» імя Аляксандра Гейштара ў Варшаўскім універсітэце за шматгадовую арганізацыйную дзейнасць у асяроддзі беларускіх гісторыкаў. У 1998 г. міжнародным Кембрыджскім біяграфічным цэнтрам за навуковыя дасягненні прызнаны Чалавекам года. Выступае на міжнародных навуковых канферэнцыях у Рыме, Парыжы, Лондане, Будапешце, Кракаве, Варшаве, Вільні і Санкт-Пецярбургу.

На жаль, я не здолеў знайсці кнігу «Старонкі нашай мінуўшчыны. Анатоль Грыцкевіч. — Мінск: Кнігазбор, 2009». Не атрымалася і цалкам сабраць па частках з розных сайтаў. Затое ў дадзены варыянт ўвайшлі артыкулы, якіх няма ў арыгінале.

Велізарная падзяка сайтам http://jivebelarus.net/, http://pawet.net/, http://knihi.com/, http://nasledie-sluck.by/і інш., чые матэрыялы выкарыстаны пры падрыхтоўцы.

Крыху пра фармулёўкі.

Часта ў гістарычных артыкулах і кнігах можна сустрэць фразы накшталт: «...у 1514 г. пад Оршай літоўсКА-беларускАЕ войска пабіла расейскае (ці рускае) войска...» ― і пачынаецца вялікая блытаніна...

Першае: Расейская Імперыя (Расія) з'явілася на карце свету высілкамі Пятра І толькі ў ХVIII стагоддзі, замяніўшы Вялікае княства Маскоўскае (Масковію), жыхары якога былі не расейцамі, а маскавітамі (маскалямі). А рускімі (русінамі) у той час звалі жыхароў сучаснай Украіны і часткі сучаснай Беларусі. Так што пабіта было менавіта маскоўскае войска (войска Вялікага княства Маскоўскага).

Другое: «літоўсКА-беларускАЯ» мяркуе ўдзел літоўцаў і беларусаў, а тут таксама ўсе няпроста.

Белай Руссю звалі свае ўладанні менавіта маскоўскія князі і цары. Усходняя частка ВКЛ стане Беларуссю пасля падзелу гэтай даўнейшай дзяржавы ў XVIII стагоддзі.

Літоўцамі (ліцьвінамі) клікаліся жыхары цэнтральнай і заходняй часткі сучаснай Беларусі (плюс Вільнюская вобласць рэспублікі Летува), дый усё, хто жыў у ВКЛ.

Так што «...у 1514 г. пад Оршай літоўскАЕ-беларускАЕ войска пабіла маскоўскае войска...» ― пэўна што, будзе слушней. Чаму не проста «літоўскае», а «літоўскае-беларускае»? Каб падкрэсліць гістарычную спадчыну: не жамойцкае ― продкаў большай часткі жыхароў сучаснай рэспублікі Летува, а літоўскае ― продкаў большай часткі жыхароў сучаснай рэспублікі Беларусь.

Гэта ня толькі мая асабістая думка, так лічаць многія сучасныя гісторыкі, якія, мяркую, з часам дэталёва разбяруцца ў гэтым спрэчным і слабавывучаным пытанні.