Брыгада была пяхотнай; абодва палкі яе падзяляліся на батальёны і роты. У яе складзе таксама знаходзіліся конны атрад, палкавыя абозы і зброевая майстэрня. Быў сфарміраваны і асобны ад брыгады атрад з дзвюх рот. У палках былі створаны свае штабы.
1-шы Слуцкі полк брыгады фарміраваўся ў Слуцку і мястэчку Семежава з беларускай міліцыі, сялян-добраахвотнікаў і жыхароў Слуцка. У пачатку паўстання ў складзе Слуцкага палка налічвалася каля 2 тысяч жаўнераў. Меліся і рэзервы, але зброі і боепрыпасаў было мала. Вінтовак і некалькіх кулямётаў хапіла толькі на чвэрць асабовага складу. За кошт здабытых у баях трафеяў, зброі ад перабежчыкаў-дэзерціраў з Чырвонай Арміі і дапамогі ад Беларускай вайсковай камісіі ў снежні 1920 г. была ўзброена палова жаўнераў палка. 1-шы Слуцкі полк складаўся з 4 батальёнаў, кожны батальён — з 3 рот.
2-гі Грозаўскі полк фарміраваўся ў мястэчку Грозаве Слуцкага павета (цяпер Капыльскі раён), Слуцку, а потым і ў мястэчку Семежава з беларускай міліцыі, сялян-добраахвотнікаў, а таксама гараджан Слуцка. Усяго ў пачатку дзеянняў Грозаўскі полк меў каля 2 тысяч жаўнераў. Меўся і рэзерв. Намеснікам камандзіра палка быў капітан Антон Гнароўскі, камандзірамі 1-га батальёна — капітан Антон Самусевіч і 2-га батальёна — ужо штабс-капітан Янка Мацэлі. Узбраеннем (вінтоўкамі і некалькімі кулямётамі) была спачатку забяспечана толькі чвэрць асабовага складу палка. За кошт трафеяў і дапамогі Беларускай вайсковай камісіі пазней была ўзброена палова жаўнераў палка.
Такім чынам, за некалькі дзён была разгорнута 1-я Слуцкая брыгада стральцоў войскаў Беларускай Народнай Рэспублікі. Брыгада была баяздольным вайсковым злучэннем рэгулярнага войска, мела добры афіцэрскі састаў і, галоўнае, жаданне жаўнераў ваяваць за незалежнасць Беларусі.
Слуцкі збройны чын
У канцы лістапада 1920 г. беларускае войска заняло пазіцыі за 35-40 кіламетраў на захад ад Слуцка. 1-шы Слуцкі полк займаў ужо франтавы ўчастак ад Семежава да Вызны, г. зн. працягласцю прыкладна 20 кіламетраў.
Баявыя дзеянні паўстанцаў пачаліся 27 лістапада, калі падраздзяленні 1-га Слуцкага палка зрабілі налёты на размяшчэнне адзінак 8-й дывізіі савецкіх войскаў, на яе палявыя варты і заставы на дэмаркацыйнай лініі.
Гэта быў пачатак Слуцкага збройнага чыну. Гэты дзень — 27 лістапада — адзначаецца як Дзень Слуцкага збройнага чыну 1920 г., як Дзень Герояў, як Дзень Узброеных сілаў Беларускай Народнай Рэспублікі.
У наступныя дні паўтараліся безупынныя атакі з нейтральнай зоны не толькі на фронце 1-га Слуцкага палка, але і на ўчастку 2-га Грозаўскага палка — на палявыя варты. Асабліва моцна атакавалі праціўніка жаўнеры 1-га і 2-га палкоў на ўчастку Капыль - Цімкавічы - Вызна, працягласцю 60 кіламетраў.
Найбольш значныя баі паасобныя батальёны 1-й Слуцкай брыгады вялі ля вёсак Садавічы, Дошнава, Быстрыца, Лютавічы, Морач, мястэчак Капыль, Вызна. У паасобных баях з чырвонымі паўстанцы наносілі ім значныя страты, бралі палонных, адбівалі назад населеныя пункты. Некаторыя чырвонаармейцы, у асноўным з расійскіх сялян, сілаю мабілізаваных у Чырвоную Армію, добраахвотна здаваліся ў палон або пераходзілі са зброяй у руках на бок паўстанцаў.
Тады камандаванне 16-й арміі савецкіх войскаў вырашыла ачысціць нейтральную зону ад паўстанцаў. Польскія ўлады далі дазвол на ўваход савецкіх войскаў у нейтральную зону 4 снежня, на тры дні. Такім чынам, і польскія ўлады адносіліся адмоўна да паўстанцаў.
Аднак карная аперацыя Чырвонай Арміі дала мізэрны вынік: было затрымана каля 50 дэзерціраў і 15 перабежчыкаў. Камандаванне Слуцкай брыгады, карыстаючыся падтрымкаю насельніцтва, вывела асноўныя сілы з-пад удару савецкіх войскаў. Толькі ў раёне Семежава частка беларускіх атрадаў была разбіта і 7 снежня перайшла лінію нейтральнай зоны на польскім баку. Польскія вайсковыя ўлады раззброілі 30 афіцэраў і 400 жаўнераў Слуцкай брыгады.
У гэты час рознагалоссі ў кіраўніцтве паўстанцаў прывялі да змены камандавання брыгадай. Камандзір 1-га Слуцкага палка капітан Павел Чайка быў арыштаваны па абвінавачванні ў здрадзе. П. Чайка праз аднаго старога спрабаваў перадаць пакет з сакрэтнымі дакументамі на савецкі бок. Аднак стары быў затрыманы, а пасля арыштаваны П. Чайка. Аднак пры дапамозе свайго сябра паручніка А. Мірановіча, начальніка контрразведкі, П. Чайка здолеў уцячы з-пад арышту ў Слуцк, але там ён быў арыштаваны за здраду савецкай уладзе і па прысуду «тройкі» асобага аддзела 16-й арміі расстраляны 9 студзеня 1921 г.
Читать дальше