Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

- Хто ты? - глуха спытаў Васiль, заносячы меч. - Кажы!

- Васiль, я ўсё бачыла... - пачуўся жаночы шопат. - Толькi, за радзi Бога, цiха!...

- Рэгiна! Ты?... - ускрыкнуў уражана Васiль. - Што ты тут робiш?...

Уся душа, здавалася, ускалатнулася ў няшчаснага Драба. Тысячы супярэчных пачуцьцяў, у адзiн момант, зблыталiся ў зачараваны клубок. Немагчыма стала разабрацца, дзе ненавiсьць, каханьне, агiда, дзе пяшчота, жаль, гонар, абраза, надзея, безнадзейнасьць... Хацелася ганарыста прайсьцi мiма, паказаць сваю пагарду, каб i яна адчула боль уражанага самалюбства. Але, з другога боку, так i карцела схапiць яе ў абдымкi, прыцiснуць да сябе яе хiсткую постаць, i цалаваць, цалаваць без канца й бяз краю... Упiвацца дурманам каханьня й забыцца пра ўсё на сьвеце... Але...

- Што ты тут робiш? - нарэшце выцiснуў зь сябе Васiль.

- Я ўсё бачыла й чула... Гэта ён пра мяне казаў. Я баялася за цябе, Васiль... Я... кахаю цябе... Толькi цябе аднаго! Яго я нiколi не хацела, гэта татусь мой настаяў...

- Дык ты зару...

- Маўчы! - засланiла яна рукой рот Васiлю. - Дай я скажу... Дай мне пакаяцца перад табой...

- Ну?..

- Я вiнаватая... Памятаеш, тады, перад тваiм ад'ездам?.. Ты паехаў скрыўджаны... Мы-ж кахалiся з табою, Васiлёк, з самага маленства... Пазьней я не магла сабе прабачыць. Прабач хоць ты?... Скажы, што кахаеш, што не забыў, i гэтага будзе досыць... Нявольнiцай тваёй буду... Васiль!... - яна ўхапiла яго за руку й паднесла яе да вуснаў.

Галава пайшла колам у беднага Васiля. Дотык яе рукi, яе вуснаў, яе словы хмелем асядалi ў душы, блыталi намеры, i густой iмглой засьцiлалi розум. Ён адчуваў блiзiню яе трапёткага стану, адчуваў сваю ўладу над ёю i ўсё болей i болей губляўся. Рэгiна-ж па свойму зразумела яго маўчаньне. Яна ня вычула той неймавернай барацьбы, якая бушавала зараз пад сталёвым нагруднiкам i, баючыся выпусьцiць Васiля з рук, працягвала:

- ...I заручыны, супраць маёй волi, татусь справiў зь iм. За багацьцем пагнаўся. Але я нiколi не хацела яго й не хачу... Вось глянь! - яна хутка сарвала з пальца пярсьцёнак i кiнула ў цемру...

Гэты яе ўчынак разам прабудзiў у памяцi Васiля недалёкае мiнулае. Успомнiлася, як гэтак-жа бязьлiтасна, яна парвала зь iм самiм. З выглядам i пыхаю каралевы, абразiла яго, абразiла ягоны род, i бедную адзiнокую сiрацiну Марылю, ды дала зразумець, што болей не жадае бачыцца. I што-ж гэта раптам здарылася? Сама прызнаецца ў каханьнi, цалуе рукi, абяцае быць нявольнiцай?... Цi мо' яна сапраўды адумалася, цi мо' якая iншая прычына? Бядак забыўся, што зараз на iм блiшчыць залаты пас, а значыць, не абы якая маёмасьць. Забыўся, што ён сёньня першы госьць у Князя Брачыслава. I забыўся, што бываюць дробныя людзiшкi, ласыя на золата, i подлыя, здольныя апляваць найвышэйшыя пачуцьцi чалавека, за такое-сякое багацьце й дастатак. Ён ня мог-бы паверыць, што каханьне Рэгiны, так адчынена ёю выказанае, было не да Васiля, а да Драба з Копыля. Гатоў быў ужо прыгарнуць яе, але нейкая падсьведамая сiла ўтрымала, i прымусiла яшчэ раз задумацца над яе ўчынкам зь пярсцёнкам.

- Васiль, - iзноў адазвалася Рэгiна - забудзь усё...

- Так! Я забуду! - раптам рашыўшыся, станоўча прамовiў Васiль i, упэўнена адсунуўшы яе з праходу, закрочыў у глыбiню галярэi. Вырашыў: выкiнуць яе з сэрца й забыць назаўсёды. - Бывай!

- Хам! - зашыпела яна ўсьлед. - Ня думай, што так лёкка ад мяне пойдзеш!... Я пастаўлю цябе на каленi!... I свае маёнткi зложыш ля маiх ног!...

Вярнуўшыся ў грыднiцу, Васiль заспакоiў пачаўшага непакоiцца Князя, i з аблекчанай душой прымкнуў да агульнае вясёласьцi. Бачыў як прыйшла Рэгiна, бледная й з блiскучымi вачамi. Нешта доўга шаптала на вуха бацьку. Як той разгублена выйшаў i болей не вярнуўся...

- Пайшоў шукаць зяця ў рову! - зларадна здагадаўся Васiль. - Ну хай сабе палазiць у вадзе! Шкурнiк!

Музыкi весела высьвiствалi, госьцi грымелi кубкамi й нажамi. Гамонка й сьмех не змаўкалi да поўначы...

А бедны шляхцiц, насёрбаўшыся досыць бруднае вады, i з выкручанай нагой, боўтаўся ў вадзе пад мурам, ухапiўшыся рукамi за вострую жалезiну, тырчашчую з-пад вады, аж пакуль яго не падабраў у човен пад'ехаўшы Келябовiч.

Васiль прагасьцiў у Полацку цэлы тыдзень, i разам з Князем Брачыславам выехаў у Трокi. Страшэнна хацелася адведаць Слуцак, пабачыцца зь сястрой. Пацешыць яе радаснай навiной аб Гаспадарскай ласцы, ды ўзяцца за ўпарадкаваньне Копыльскага маёнтку й Замку. Ня ведаў, цi Вiтаўт адпусьцiць, але рашыўся прасiць.

Час настаў трывожны. З аднаго боку ўзрастала Крыжацкая пагроза - чуткi аб вайне шырылiся. З другога боку, Кароль Ягайла намагаўся ўсiмi праўдамi й няпраўдамi накласьцi сваю руку на Вялiкае Княства Лiтоўскае. З трэйцяга, Масква павяла безьперапынныя йнтрыгi, iмкнучыся аслабiць сiлу Вялiкакняжай Улады. З Чэхаў, што раз то мацней, лунаў заклiк аб дапамозе. Няшчасныя Чэхi абязьсiльвалi ў няроўнай барацьбе за сваю свабоду, з гордамi Сьвяшчэннае Рымскае Ймпэрыi. Амаль уся Эўропа навалiлася на гордую й свабодалюбную Краiну, навадняючы яе абшары тысячамi рознанацыянальнага Рыцарства, прагавiтага да прыгодаў i нажывы. Дапамогi чакаць было неадкуль, толькi Вялiкая й Справядлiвая Лiтва, са сваiмi Драбамi й Мудрым Гаспадаром, магла выратаваць Краiну. Была яшчэ адна сiла, сiла брутальная, жорсткая й здраднiцкая - Масква, але лепей ужо паддацца хiжацкай Эўропе, зь яе iнквiзыцыяй, чым напаўазiяцкiм драпежнiкам Масквы.