Дмитрий Акулич - Хаціна

Радавы Зуйко ціха, з змрочным тварам, падышоў да Сядова і загаварыў з ім:

– Лейтэнант?! Капітан просіць дапамогі. Лекар патрэбен!

Гэтыя два апошнія сказы адцягнулі на сябе ўсю ўвагу акружаючых. Сядоў страціў усмешку, а затым павярнуўся да радавога.

– Што здарылася? Дзе капітан? Паранены? – звонкім голасам замітусіўся чарнявы лейтэнант.

– З капітанам усё добра. Цывільны на другім паверсе. – хутка прамармытаў Зуйко, папраўляючы вінтоўку.

– Тады чаго ты глядзіш на мяне? Забыўся, хто ў нас медык? Траўнік! Вось жа ён сядзіць! – сурова вымавіў лейтэнант Сядоў, а затым раздражнёна звярнуўся да Алеся. – Эй, аглух, ці што? Уставай і выконвай загад! Рассеўся ён!..

Моцны характар лейтэнанта не раз гартаваўся ў баі. Яго стрыманасць і ўпартасць не раз ратавалі многіх юных салдат, такіх, як Агуркоў. За ўвесь час службы Сядоў так і не пачуў падзякі ад генералаў за яго гераічныя ўчынкі. Ад гэтага ён не пакорліва адчуваў злосць, лічыў, што з ім паступаюць несправядліва. І нягледзячы на гэта, чалавек ён быў добры. Гэта прымушала яго працягваць аберагаць жыццё слаба навучаных салдат на рэальнай вайне. Лейтэнант лічыў, што мала хто можа паклапаціцца аб новых прызыўніках, быў упэўнены, што калі яго падвысяць у званні або дадуць яму свой атрад, ён зробіць куды больш для перамогі, чым тыя генералы, што толькі лічаць страты за сталом. Час зараз быў такі: у войска заклікалі ўсіх дзеяздольных юнакоў і мужчын; недахоп людзей на фронце, зацягнутыя баі, мноства забітых і параненых.

Пасля цвёрдых эмацыйных слоў лейтэнанта Сядова Алесь неахвотна ўстаў з крэсла. Ён стомлена, не адводзячы вачэй ад лейтэнанта, працягваў думаць пра сваё. Алесь некалькі секунд памаўчаў, потым не паверыўшы словам старэйшага па званні, абыякава спытаў:

– Хто, я?

– Не, Агуркоў! Ну, вядома ж, ты…збярыся ўжо Траўнік! Хутчэй наверх! Не чуў ці што, лекар патрэбен! – з больш павышаным тонам у голасе адказаў Сядоў.

Лейтэнант чужа і з прывідам паглядзеў на радавога. І Алесь, бачачы варожы твар лейтэнанта, не стаў пярэчыць яму.

– Слухаюся! – выразна сказаў ён.

Алесь хутка пабег услед за радавым Зуйко да лесвіцы.

У вялізным пакоі першага паверха засталося трое салдат.

– Агуркоў!? – запальчыва, але не гучна звярнуўся лейтэнант да маладога. – Працягвай несці службу. Сачы, што адбываецца за вокнамі. – з прыкрасцю ў галаве і са звычкай аддаваць загады, вымавіў Сядоў. – Не салдаты, а нейкія дзеці…

– Цалкам так… – сказаў Мельнік, адыходзячы да крэсла, на якім сядзеў Алесь.

Лейтэнант злосна пакруціў галавой, выцер вусы і вярнуўся да Мельніка. А той, сеўшы на крэсла, адразу ж вырашыў змяніць напружаную атмасферу ўнутры лейтэнанта.

– Ну, расказвай, дзе цябе насіла,…як дабіраўся сюды? – ахвотна завёў размову Леанід. – Я вось, праз дзесяць ці пятнаццаць хвілін, адразу выйшаў на капітана. Гляджу, а з ім ужо Зуйко…мабыць, побач прызямліліся. Ну, а потым мы хутка і акуратна дабраліся сюды да світання…а колькі мёртвых мы бачылі. Усіх шкада: і сваіх, і чужых…усё ж людзі. Такія ж, як мы. Адправілі нас забіваць без волі. Але з выбарам! На фронт, альбо смяротнае пакаранне за здраду. А тут, на вайне, ёсць шанец выжыць… Ну, а што рабіць, сам ведаеш, у палон ужо не бяруць! У бітвах так: альбо цябе заб'юць, альбо ты іх…вайна – складаны і хворы трагічны механізм… – не змаўкаў Мельнік.

Сядоў слухаў яго цяжкі аповяд, а затым, быццам адкінуўшы ўсе яго словы, спытаў:

– А Агрукоў што?

– А што, Агуркоў!? Ён раней за ўсіх тут апынуўся. Быццам парашут прама ля будынка яго пасадзіў. Малайчына хлопец, толькі вось…

Лейтэнант, змяніўшы выраз твару, перабіў гаворку Мельніка.

– Усё зразумела! – сказаў Сядоў, не жадаючы слухаць занадта шмат пра Івана.

– Ну, а ты што? – спытаў Леанід.

– А мне ж што расказваць? Вецер, гад такі, аднёс мяне ў бок. Прызямліўся я, вядома, удала, прама на футбольнае поле. А вось ісці гэтак доўга я не планаваў. Ноч. Усюды такая ж разруха, трупы цывільных і салдат. Начная цішыня. Чуў кулямётныя стрэлы. Потым зноў цішыня. Дождж. Ішоў гадзіну, затым наткнуўся на ворага, але я з ім хутка расправіўся: аднаму кулю ў шыю, іншаму ў тулава і ў галаву, каб ужо дакладна. Потым яшчэ дзве гадзіны па бруднаму палігону. А на досвітку сустрэў Траўніка. Ледзь не застрэліў яго, нечакана ён паказаўся сярод абломкаў, прама перад носам…выскачыў, раскрыўшы свае шырачэнныя вочы… Бачыў Божа, ледзь не застрэліў яго!

– Спалохаўся, значыць, самы бясстрашны салдат нашай арміі?! – дадаў Мельнік, па-сяброўску ўсміхаючыся над лейтэнантам.