Terry Pratchett - Zadziwiający Maurycy i jego uczone szczury

— Nazwy ulic w obu językach. Paragraf sto dziewięćdziesiąty trzeci — powiedziała Malicia. — Szybcy są. Dogadali się ledwie dwie godziny temu. Jak sądzę, będą też ludzkie oznaczenia w szczurzych tunelach.

— Mam nadzieję, że nie.

— Dlaczego?

— Bo szczury większość miejsc oznaczają odchodami.

Malicia ani trochę się nie skrzywiła, czym bardzo zaimponowała Keithowi.

— Widzę, że wszyscy będziemy musieli się mentalnie przestawić w wielu kwestiach — stwierdziła z namysłem. — Tylko Maurycy dziwnie się zachowuje. A przecież mój ojciec mu powiedział, że mnóstwo miłych starszych pań z naszego miasta oferuje mu dom.

— Masz na myśli jego oświadczenie, że to wcale nie będzie zabawne? — zapytał Keith.

— Tak. O co mu chodziło?

— Chodziło mu o to, że on jest Maurycym. Myślę, że naprawdę był w swoim żywiole, spacerując z jednego końca stołu na drugi i wydając wszystkim polecenia. Nawet oświadczył, że szczury mogą sobie zatrzymać wszystkie pieniądze! Podobno głos w jego głowie powiedział mu, że tak naprawdę należą do nich!

Malicia dumała jakiś czas.

— A… a czy ty zostajesz? — zapytała wreszcie.

— Paragraf dziewiąty, miejski zaklinacz szczurów — powiedział Keith. — Mam oficjalny strój, którego nie muszę dzielić z nikim innym, kapelusz z piórem i pozwolenie na fujarkę.

— To będzie… dobre rozwiązanie — przyznała Malicia. — Bo ja…

— Tak?

— Kiedy mówiłam ci, że mam dwie siostry, to… nie była całkiem prawda — przyznała. — To też… nie było do końca kłamstwo, oczywiście, ale powiedzmy… przewidywanie przyszłości.

— Tak?

— Gdybym chciała być zupełnie szczera, to… nie mam żadnych sióstr.

— Aha — stwierdził Keith.

— Ale oczywiście mam miliony przyjaciół — mówiła dalej.

Keith pomyślał, że Malicia jest przeraźliwie smutna.

— To zadziwiające — powiedział. — Większości ludzi wystarcza parę tuzinów.

— Miliony — powtórzyła. — Ale zawsze się znajdzie miejsce na jeszcze jednego.

— To dobrze — oświadczył Keith.

— No i jest jeszcze, no ten, paragraf piąty. — Malicia wciąż wyglądała na zdenerwowaną.

— A, tak — przytaknął Keith. — Wszystkich zadziwił. „Obfity podwieczorek z maślanymi bułeczkami i z wręczeniem medalu”, zgadza się?

— Tak — oświadczyła Malicia. — Bez tego nie byłoby porządnego zakończenia. A więc, czy będziesz mi towarzyszył?

Keith skinął głową. Przyjrzał się miastu. Wyglądało na całkiem miłe. I było odpowiedniej wielkości. Człowiek mógł znaleźć tu dla siebie przyszłość…

— Tylko jeszcze jedno pytanie — powiedział.

— Tak? — spytała pokornie Malicia.

— Ile czasu potrzeba, by zostać burmistrzem?

Jest takie miasto w Überwaldzie, gdzie co kwadrans z zegara na wieży wychodzą szczury i uderzają w dzwonki.

Ludzie przyglądają się temu i biją brawo, i kupują na prezenty — wygryzione we wzorki kubki i talerze, i zegary, i inne przedmioty, które nie mają innego przeznaczenia ponad to, by je kupić i zabrać do domu. Ludzie chodzą do Muzeum Szczurów i zjadają szczurze ogonki w cukrze (z certyfikatem, że nie ma w tym szczurzych ogonków), kupują też szczurze uszka, które się przypina do ubrania, i książki o szczurzej poezji pisanej w szczurzym języku, i mówią: „Jakie to niezwykłe”, kiedy chodzą ulicami i przyglądają się szczurzym nazwom ulic, i dziwią się, że całe miasteczko jest takie czyste…

Raz dziennie miejski zaklinacz szczurów, właściwie jeszcze chłopiec, gra na flecie, a szczury tańczą (najbardziej lubią congę — latynoski taniec węża). To jest bardzo popularne. W niektóre dni mały stepujący szczur organizuje wielkie imprezy baletowe; wtedy ubrane w cekiny szczury wykonują skomplikowane układy taneczne, wykorzystując nawet fontannę.

Organizowane są wykłady na temat podatku szczurzego i jak cały system działa, i o szczurzym mieście, które znajduje się pod miastem ludzi. O tym, że szczury mogą za darmo korzystać z biblioteki, a nawet czasami wysyłają swoje młode do szkoły. I wszyscy powtarzają: znakomite, świetnie zorganizowane, jakie to zadziwiające!

A po powrocie do swoich miast ludzie znowu zaczynają ustawiać pułapki i wykładać trutkę, bo większości umysłów nie ocioszesz w nowy kształt nawet toporkiem. Ale niektórzy ludzie widzą, że świat można zmienić na lepsze.

To nie jest ideał, ale działa. A z opowieściami jest tak, że to ty musisz wybrać te, które będą trwać.

A gdzieś daleko w dole rzeki całkiem przystojny kot, z kilkoma tylko łysymi łatami, zeskoczył z barki, przemaszerował wzdłuż doku i wkroczył do wielkiego zamożnego miasta. Przez kilka dni toczył bójki z miejscowymi kotami, poznając ducha miejsca, ale przede wszystkim siedział i patrzył.

Wreszcie zobaczył to, czego szukał. I ruszył za chłopakiem, który wychodził z miasta. Chłopak, jak to bywa w takich historiach, niósł kij, na którym wisiał tłumoczek z wszystkimi jego ziemskimi dobrami. Kot uśmiechnął się do siebie. Ludźmi można kierować, jeśli tylko pozna się ich marzenia.

Przy pierwszym kamieniu milowym chłopak zatrzymał się na odpoczynek. I wtedy kot go zagadnął:

— Cześć, chłopcze wyglądający na głupka! Chciałbyś zostać burmistrzem? Nie, popatrz w dół…

Ponieważ niektóre opowieści się kończą, ale inne stare historie wciąż trwają. A jeśli chcesz być w przodzie, musisz podążać za muzyką.

Przez ostatnie miesiące przeczytałem mnóstwo o szczurach, może nawet za dużo. Większość najprawdziwszych opowieści — przynajmniej ich prawdziwość poświadczali autorzy — była tak nieprawdopodobna, że nie mogłem ich wykorzystać, bo czytelnik na pewno zarzuciłby mi zmyślanie.

Znany jest przypadek ucieczki szczurów z zagrody do walk, przy zastosowaniu takiego samego triku, jaki zastosował Ciemnaopalenizna, by załatwić Jacko. Jeśli w to nie wierzycie, mam na to najbardziej wiarygodnych świadków: Starego Alfa, Jimma i Wuja Boba.

Szczurzy król istnieje naprawdę. Jak powstał, to zagadka; w tej książce Malicia wymienia kilka teorii na ten temat. Doktorowi Jackowi Cohenowi zawdzięczam bardziej współczesną i zasmucającą — jego zdaniem kilka wieków temu jacyś okrutnicy mieli zbyt wiele czasu i wolne ręce.

Omastą smaruje się chleb, a jeśli się ją zdejmie, je się chleb bez omasty.

Trudno przełożyć „sir” na język szczurów. Słowo, którego one używają, nie jest słowem, tylko króciutkim pokłonem wskazującym, że w tej właśnie chwili kłaniający się szczur jest gotowy zaakceptować przywództwo tego drugiego, ale tamten nie może tego wykorzystać do jakiejś głupoty.

Szczurza miara. Około 2,5 centymetra.

Szczury znalazły taki sklep w Quirmie i tam właśnie natrafiły na panów Klik. Leżeli na półce z napisem „Zabawki dla kotów” razem z pudełkiem piszczących gumowych szczurków, które ktoś o ogromnej wyobraźni nazwał: pan Pisk. Szczury w ten sposób rozbrajały pułapki, że wsuwały w nie kijem gumowe zabawki, ale pisk, jaki wydawały, gdy pułapka się zatrzaskiwała, był zbyt deprymujący. Nikt natomiast nie dbał o to, co działo się z panem Klik.