Серж Мінскевіч - Усмешка жалобнай каралевы, альбо тайна магнітнага замка

* * *

На ўсім шляху мясцовыя жыхары, сяляне, рамеснікі, рыбакі, якія сустракаліся Арціну і Алеолле, прыязна і ветліва з імі віталіся. Дарога насамрэч была прамая, арыентавацца на ёй проста — ведай, ідзі сабе наперад. Мясцовасць цягнулася стэпавая і толькі на недалёкім гарызонце — гарыстая. Пераначавалі пад самотным мысам. Ноч выдалася дзівосная — цёплая, зорная, ціхая. Абышлося без прыгод і здарэнняў.

Бліжэй да поўдня наступнага дня Алеолла і Арцін наблізіліся да гары, ля падножжа якой раскінуўся горад Палац Садоў. Горад апраўдваў сваю назву — пасярод яго ззяў пазалочанымі дахамі палац кіраўніка, а сам горад патанаў у пышных садах. Персікі, апельсіны, мандарыны, грушы розных памераў, яблыкі розных колераў, шаўкоўніцы, абрыкосы спелі ў садах. На раздарожжах і плошчах Палаца Садоў усімі колерамі вясёлкі ў промнях яркага паўднёвага сонца пераліваліся разнастайныя фантаны.

— Давай хуценька забяжым у палац, перададзім Вялікаму Хану падарунак ад рыбакоў і пойдзем па сваіх справах, — прапанаваў Арцін.

— Давай, — падтрымала яго Алеолла.

Юнак і дзяўчына зазначылі, што людзі на вуліцах горада амаль не трапляліся. А калі і трапляліся, то былі апрануты вельмі змрочна — з галавы да пят захутаны ў чорныя або цёмна-шэрыя ўбранні. Размаўляць з незнаёмцамі яны не мелі аніякага жадання. Алеолле і Арціну з вялікімі намаганнямі ўдалося высветліць, дзе знаходзіцца вялікаханская канцылярыя, у якой прымаюць падарункі для Вялікага Хана.

У палац яны вырашылі не заходзіць — падумалі, а раптам ім прапануюць пагасцяваць, затым запросяць на бяседу, пачнуцца роспыты: як яны жывуць, як даехалі, што маюць намер рабіць у будучыні. А гэта, напэўна, зойме безліч часу. І калі яшчэ ўлічыць усе палацавыя цырымоніі і рытуалы, то ўсё гэта можа расцягнуцца не на дзень і нават не на два. Да таго ж, ні Арціну, ні Алеолле не хацелася нічога пра сябе распавядаць незнаёмаму чалавеку, няхай ён і Вялікі Хан. Ці мала што?

Вялікаханская канцылярыя размяшчалася на рагу сцяны, якая агароджвала палац і ўяўляла сабою даволі дзіўны будынак — ці то флігель, ці то альтанку з востраканцовай страхой. З боку палаца галоўны сакратар канцылярыі заходзіў у гэтую альтанку, адчыняў закратаванае ромбікамі акенца і ўсаджваўся за ім, а грамадзяне-просьбіты па чарзе падавалі свае пісьмовыя альбо вусныя прашэнні.

Вусных прашэнняў было значна больш. Іх грамадзяне-просьбіты шапталі на вуха галоўнаму сакратару канцылярыі. Ён запісваў імя і, калі было, то і прозвішча таго, ад каго атрымліваў прашэнне, а вось само прашэнне не запісваў — проста не паспяваў. Таму сакратаром канцылярыі спецыяльна прызначалі чалавека з натрэ ніраванай памяццю. Ён слова ў слова запамінаў прашэнні грамадзян-просьбітаў і перадаваў іх Першаму Візіру. Першы Візір, у сваю чаргу, вырашаў, якое прашэнне самае неадкладнае, і тады ўжо ішоў з ім на прыём да Галоўнага Візіра. А той ужо да Вялікага Хана.

Калі Алеолла і Арцін падышлі да флігеля канцылярыі, на дыванках для просьбітаў, пасцеленых на зямлі, ужо сядзела, скрыжаваўшы ногі і рукі, чалавек дзевяць.

А на закратаваным акенцы вісела шыльдачка з паведамленнем, выведзеным каліграфічным почыркам. Алеолла і Арцін не ўмелі чытаць на мясцовай мове. З людзьмі яны мелі зносіны ў асноўным на міжнародным кайнэ, якое вывучалі ў шко лах у родным мястэчку. Алеолла — у школе для будучых яснапаннаў, а Арцін — у ліцэі для будучых віцязяў. Алеолле ўдалося высветліць у мясцовых просьбітаў, што на шыльдачцы было напісана толькі тры словы: «У Першага Візіра».

Нічога не паробіш, давялося чакаць.

Да поўдня ў флігель-альтанку ўвайшоў вартаўнік. Ён моўчкі забраў выстаўленую шыльдачку, замест яе паставіў іншую і сышоў. Цяпер надпіс на таблічцы абвяшчаў: «Трэнірую памяць».

Колькі сакратар канцылярыі трэніруе памяць, ніхто не ведаў, але ніхто і не абураўся.

Яшчэ праз некаторы час, вартаўнік зноў з’явіўся і зноў памяняў шыльдачкі. Цяпер усе просьбіты прачыталі кароткае слова: «Абед», хоць зразумець, што надышоў час абедаць можна было і не ведаючы мясцовай мовы. Усе грамадзяне-просьбіты амаль адначасова дасталі з торбачак аднолькавыя перапечкі і прыняліся іх жаваць ды запіваць сокам з бутэлек, вырабленых з гарбуза.

Пасля абеду з’яўленне вартаўніка ўжо нікога не здзівіла. Той, зноў жа моўчкі, паставіў чарговую таблічку: «Сон, спрыяльны для засвойвання ежы».

Калі сышла паўдзённая спякота, за краткамі акенца нарэшце з’явіўся галоўны сакратар канцылярыі. Балазе, што з дзевяці просьбітаў, якія занялі чаргу перад Алеоллай і Арцінам, трое былі з пісьмовымі прашэннямі. Сакратар досыць хутка распытваў іх — хто яны, чым займаюцца, што ў іх за справа — запісваў, забіраў скрутак з прашэннем і адпускаў. А вось з вуснымі прашэннямі справа ішла значна цяжэй. Кожны з просьбітаў выкладаў сваю просьбу вельмі доўга і падрабязна. Акрамя таго, выслухаўшы тры вусныя прашэнні, галоўны сакратар выходзіў з канцылярыі, пакідаючы на акенцы таблічку з надпісам: «Адпачынак для памяці». І колькі будзе доўжыцца «адпачынак для памяці» — ведала толькі сама памяць галоўнага сакратара. Нарэшце, пад вечар Арцін і Алеолла падышлі да запаветнага акенца.