Poul Anderson - De enige mogelijkheid

‘Wij hebben van de Kha Khan gehoord,’ zei Everard, ‘zoals we ook gehoord hebben van de kalief, de paus, de keizer en alle minder machtige heersers.’ Hij moest zijn woorden met zorg kiezen om de heerser over China niet openlijk te beledigen, maar hem toch op zijn plaats te zetten. ‘Daarentegen is er over ons weinig bekend, daar onze vorst geen contact zoekt met de buitenwereld, noch anderen aanmoedigt hem te zoeken. Sta toe dat ik, nietswaardige, mij aan u voorstel. Men noemt mij Everard en ik ben, zoals mijn uiterlijk doet veronderstellen, geen Rus of Westerling. Ik ben grensbewaker.’

Ze moesten zelf maar uitzoeken wat dat betekende. ‘U hebt niet veel begeleiders meegenomen,’ beet Toktai hem toe.

‘Meer waren er niet nodig,’ zei Everard op zijn vriendelijkste toon.

‘En u bent ver van huis,’ bracht Li te berde. ‘Niet verder dan u zou zijn, wanneer u zich in de moerassen der Kirgiezen bevond, geachte heren.’ Toktai sloeg een hand aan het gevest van zijn zwaard. Zijn ogen hadden een koude, behoedzame glans. ‘Kom,’ zei hij. ‘Wees welkom dan, als ambassadeur. We zullen ons kamp opslaan en luisteren naar het woord van uw koning.’

De zon die laag boven de westelijke toppen hing, verleende de sneeuwkappen de kleur van mat zilver. In het dal werden de schaduwen langer, het woud werd donkerder, maar daarentegen leek de weide steeds meer op te lichten. De stilte die hen omringde vormde bijna een klankbord voor de enkele geluiden die nog hoorbaar waren, zoals het snelle kolken en golven van de rivier, het gerinkel van een bijl, en het geluid van paarden die in het lange gras graasden. De Mongolen waren kennelijk door hun bezoekers en het vroege halt houden van hun stuk gebracht. Hun gezichten behielden de ondoorgrondelijke uitdrukking, maar soms dwaalden hun blikken naar Everard en Sandoval af en mompelden zij bezweringen uit hun diverse religies — voornamelijk heidense, maar ook boeddhistische, islamitische of nestoriaanse gebeden. Dit deed geen afbreuk aan de handigheid waarmee zij hun kamp opzetten, wachtposten uitzetten, de dieren verzorgden en voorbereidingen troffen om de maaltijd te bereiden. Maar Everard kwam tot de slotsom dat ze stiller waren dan gewoonlijk. Door de kennis die de elektronische leraar in zijn brein had gebracht, wist hij dat de mongolen spraakzaam en opgewekt waren. Hij zat met gekruiste benen op de vloer van een tent. Sandoval, Toktai en Li voltooiden de kring. Op de grond lagen kleden, en op een komfoor werd een pot thee warm gehouden. Meer tenten waren er niet opgezet. Waarschijnlijk was het de enig beschikbare en had men hem meegenomen om bij plechtige gelegenheden als deze dienst te doen. Toktai schonk persoonlijk de kumiss in en bood hem Everard aan die de drank zoals de etiquette vereiste, luidruchtig opslurpte en de kom doorgaf. Hij had wel eens iets ergers gedronken dan gegiste paardemelk, maar was toch blij dat men na het ritueel overging op thee.

Het Mongoolse opperhoofd nam het woord. Het lukte hem niet de vriendelijke toon van zijn Chinese secretaris te evenaren. Onwillekeurig deed hij wat stekelig. Want wat was dat eigenlijk voor een vreemdeling die het durfde wagen een dienaar van de Kha Khan anders dan kruipend in het stof, te naderen? Toch sprak hij in hoffelijke bewoordingen: ‘Willen onze gasten nu vertellen hoe de boodschap van hun koning luidt en allereerst zeggen hoe hij heet?’

‘Het is niet toegestaan zijn naam uit te spreken,’ verklaarde Everard. ‘De geruchten over zijn rijk, die u gehoord hebt, zijn maar een zwakke afschaduwing van de werkelijkheid. Uit het feit dat er niet meer mannen dan wij beiden voor deze verre tocht nodig waren en dat we ieder slechts één rijdier nodig hadden, kunt u zelf opmaken hoe machtig hij is, Noyon.’

Toktai gromde. ‘Het zijn prachtige dieren, hoewel ik me afvraag of ze op de steppen zouden voldoen. Kostte het u veel tijd om hier te komen?’

‘Niet meer dan een dag, Noyon. Wij hebben zo onze middelen.’

Everard dook in zijn jekker en bracht een paar verpakte geschenken tevoorschijn. ‘Onze koning verzocht ons deze bewijzen van zijn hoogachting aan de Chinese leiders te overhandigen.’

Terwijl het papier verwijderd werd, boog Sandoval zich naar hem over en fluisterde in het Engels: ‘Let op hun gelaatsuitdrukking, Manse. We hebben een figuur geslagen.’

‘Hoezo?’

‘Dat opzichtige cellofaan en dat andere spul maakt op een barbaar als Toktai wel indruk. Maar let eens op Li. In zijn land deden ze al aan calligrafie toen de voorouders van Praatjesmaker zich nog met blauwe verf beschilderden. Zijn opinie over onze smaak heeft een forse knauw gekregen.’ Everard haalde onmerkbaar de schouders op. ‘Nou, hij heeft wel gelijk.’

Hun gesprek was de anderen niet ontgaan. Toktai keek hen strak aan, maar wijdde zijn aandacht dan weer aan zijn geschenk, een zaklantaarn, waarvan ze hem het gebruik demonstreerden en die verbaasde uitroepen uitlokte. Aanvankelijk was hij er wat bang voor, mompelde zelfs een bezwering; daarna herinnerde hij zich dat een Mongool slechts vrees mag koesteren voor de donder. Hij wist zich te beheersen en toonde zich blij als een kind. Zij hadden gedacht dat ze een confuciaans geleerde als Li het beste een boek als de Family of Man konden aanbieden. De verscheidenheid en de buitenissige techniek zouden misschien indruk op hem maken. Hij putte zich uit in dankbetuigingen, maar Everard betwijfelde of hij onder de indruk was. Een patrouillelid ontdekt al spoedig dat gekunsteldheid niet aan een of andere graad van technische ontwikkeling is gebonden. Er moesten geschenken in ruil worden aangeboden. Ze kregen een prachtig Chinees zwaard en een bundel otterbont dat van de kust afkomstig was. Er verliep heel wat tijd voor er weer over zaken gepraat kon worden. Toen slaagde Sandoval er in de andere partij het eerst te laten vertellen. ‘Daar u al zoveel weet,’ begon Toktai, ‘moet het u ook bekend zijn dat onze aanval op Japan een paar jaar geleden mislukte.’

‘De goden beschikten anders,’ zei Li op de vleiende toon van de hoveling.

‘Onzin!’ gromde Toktai. ‘De domheid van de mensen beschikte anders, bedoel je. We waren met te weinig, wisten te weinig en hadden een te grote afstand over een te ruwe zee afgelegd. Maar wat geeft het? Op de een of andere dag gaan we weer.’

Everard dacht er somber aan dat ze dat inderdaad zouden doen en dat een storm de vloot zou vernietigen, waarbij wie weet hoeveel jonge mannen zouden verdrinken. Maar hij liet Toktai verder praten: ‘De Kha Khan realiseerde zich dat we meer kennis omtrent de eilanden moesten vergaren. Misschien moesten we trachten ergens ten noorden van Hokkaido een basis te vestigen. Want ook wij hebben al lange tijd verhalen vernomen over verder naar het westen gelegen landen. Zo nu en dan hebben uit de koers geslagen vissers er een glimp van opgevangen. Handelaars uit Siberië zeggen dat er een zeestraat is en land aan de overzijde. De Kha Khan nam vier schepen met een Chinese bemanning en gaf mij opdracht met honderd Mongoolse krijgers op onderzoek uit te gaan.’

Everard knikte, weinig onder de indruk. De Chinezen hadden duizenden jaren in jonken gevaren, waarvan sommige zo’n duizend passagiers konden bevatten. Toegegeven — deze vaartuigen waren niet zo zeewaardig als ze in later eeuwen, dank zij het contact met de Portugezen, zouden worden en hun eigenaars hadden zich nooit sterk aangetrokken gevoeld door de oceaan, laat staan door de koude noordelijke zeeën, maar er zouden toch wel een paar Chinese zeelieden zijn die een paar kunstjes hadden afgekeken van verdwaalde Koreanen en bewoners van Formosa, als ze het niet al van hun eigen vader geleerd hadden. Ze zouden toch zeker wel weten waar de Koerillen lagen.

‘We hebben twee eilandenrijen gevolgd,’ zei Toktai. ‘Ze waren nogal onherbergzaam, maar hier en daar konden we toch aan land komen om de paarden los te laten en iets van de bewoners te weten te komen. Hoewel de Tengri weten hoe lastig het is, als je elkaar via misschien wel zes verschillende talen moet trachten te begrijpen! We ontdekten dat er twee verschillende vastelanden zijn — Siberië en nog een ander — die elkaar naar het noorden zo dicht naderen dat een man er met een kano zou kunnen oversteken, of zelfs soms over het ijs zou kunnen trekken. Ten slotte kwamen we bij het nieuwe vasteland. Een uitgestrekt en bosrijk gebied met veel wild en aan de kust veel zeehonden. Te regenachtig weliswaar. Onze bemanning scheen echter verder te willen gaan, dus volgden we zo’n beetje de kust.’