А Александровіч - Палёт у мінулае

Вячэра.

Доўгі стол завалены рознымі закускамі і розных выглядаў віна...

Мураўёў падымае бокал віна і трымае першы тост. І, заўсёды, дзе бы там ні было,ён сваю прамову канчаў:

— Нам цяпер неабходнай задачай засталася толькі адна - злавіць, ізьвініце за выражэніе, гэту сволач Каліноўскага...

Оркестр грае туш, заглушаючы чоканьне бокалаў.

Шмат, шмат хто гаварыў, але дайшла чарга і да «рускага капітана».

— Гаспада! Мы, рускае офіцэрства, должны не пошчадзіць своей жызьнею во імя цара і ацечэства, а паймаць этаго разбойніка, этаго бунтаўшчыка, развратніка народных послушаній, этаго Ка-лі-ноў-скага!

Мураўёў здаволена крыкнуў:

— Во славу рускага афіцэрства п‘ём!

— П‘ё-м-м!..

Туш...

***

Пасьля вячэры танцы.

Каліноўскі танцуе з паненкай Мураўёва, што і заўважыў сам гэнэрал.

Як толькі скончылі танцаваць, Мураўёў падыйшоў да "парачкі“ і тут знаёміцца з „капітанам".

Каліноўскі выстраіўся і прадставіўся.

— Православный капітан царской арміі...

— А мая фамілія вам ізьвестна — Мураўёў!

І як сябры, паціснулі рукі.

Разгаварыліся.

— Я хачу вас узяць к сабе і даручыць вам злавіць Каліноўскага. Вы ня зьменіце рускаму цару, як офіцэры іншых нацый...

І „рускі капітан“, па жаданьню гэнэрала, павінен зьявіццз заўтра ў яго габінэт.

Пачуцьці Мураўёва так расплыліся, седзячы за куфлямі мёду ў асобным пакоі, што „рускі капітан“ даведаўся пра ўсе пляны барацьбы з Каліноўскім.

Гэта зусім падбадзёрыла хлапцоў. Кожны крок працы Каліноўскага для хлапцоў такі дарагі, нібы і яны ў яго радох ідуць на абарону працоўных.

Прамінулі яшчэ адну ноч.

Раніца.

У ГАБІНЕЦЕ МУРАЎЁВА

За пісьмовым сталом, укінуўшыся ў паперы, сядзіць гэнэрал.

— Гэта справа аб здрадзе польскага афіцэра? — груба запытаў Мураўёў у паручыка.

— Так точна!

— Павесіць!

Стук у дзьверы.

Паручык вышаў.

Вярнуўшыся даклаў.

— Капітан... ваша проісходзіцельство!..

— Прасі!

Тут сваю ўвагу хлопцы моцна закілзалі...

Седзячы за сталом, Мураўёў паказваў „капітану" спра­ву аб здрадзе польскага офіцэра.

„Капітан" куды больш, як Мураўёў, ведае ў чым справа. Офіцэр гэты „здраднік", па-першае, не паляк, а беларус-каталік і ўцёк з аружжам да чырвоных, з якімі ён даўно меў сувязь, бо ён і быў чырвоны...

— Но вам, сыну праваслаўнага народу, толькі вам, бо вы ніколі ня зьменіце цару і ацечаству, даю гэгу пасаду.

І „капітан" атрымлівае даручэньне.

Даецца яму войска, сродкі, абы толькі злавіць Каліноўскага.

— Вы тут пасядзіце, а я пайду ў канцэлярыю і сам уласнаю рукою напішу вам загад...

Каліноўскі — „праваслаўны рускі капітан" — выняў з стала Мураўёва ключы ад незгараемай шафы, адчыніў, грошы ў кішэню і на разьвітаньне аставіў запіску:

„Ня кожнаму рускаму офіцэру можна верыць, а за грошы — беларуская пядзяка!

К. Каліноўскі".

І спрытна пераадзеўшысях ў форму радавога салдата разношчыка пакетаў... зьнік!

Выслана была пагоня, але лаві ў полі вецер...

Хлопцы, як толькі ўбачылі вынік іх сустрэчы, радасна, як і сам Каліноўскі, запаліўшы зорку панесьліся...

Яны, нібы як і Каліноўскі, рвануліся ўцякаць...

ВЫЙШЛІ З ЛЯСОЎ

Падмацаваўшыся сродкамі, Каліноўскі павесялеў. Цяпер усё-ткі лягчэй змагацца...

Агледзіўшы свае сілы, Каліноўскі ноччу выйшаў з лесу у вёску. 3 сялянамі ён ужо перагаварыў.

У аднэй новай вясковай хаце жылі офіцэры, а гаспадары выйшлі ноччу з хаты, атрымаўшы ад Каліноўскага на новую.

А ён, доўга не чакаўшы... падпаліў...

Офіцэрства кінулася ўцякаць, але агонь аружжа прымусіў астацца ў хаце.

Язэпа закідала праца. Ён проста не пасьпяваў хватаць абразкі паўстаньня. Ён ужо і ня думаў ахапіць паўстаньне — яно ўзьнялося і ў Літве і ў Польшчы.

Ён схватваў абразкі ў Беларусі.

3 сякерамі, з лапатамі павыходзілі з хат сяляне, дзеці.

А паўстанцы паляць панскія маёнткі.

Паўстала беларуская вёска!

— Хадзем усе шчыльнымі радамі! Мы прымусім сонца кiнуць косы свабоды ў нашу глухую хату! — крычалі сяляне.

А дым і той здаваўся хлапцом, што адціскае навалу царскага войска.

Бяз літасьці забівалі сялян...

Запылалі вёскі...

Загуляў мураўёўскі гальштук...

Язэп стаў лаяць сябе.

— Гэта-ж такі багаты, больш як багаты момант я прамінуў! А як — і сам ня ведаю.

Царскае войска гнаў з беларускіх вёсак і Францішак Багушэвіч. У якім ён быў атрадзе, асталося невядомым, але схапіў той малюнак, калі раненага Багушэвіча селянін-беларус уцягнуў у сваю хату і гэтым яго адратаваў...