Ursula Le Guin: Wydziedziczeni

— Nie gadaj głupstw, Takver, ja nie wybieram się na Urras!

— Jestem zupełnie wykończona. — Przeciągnęła się, pochyliła i oparła czoło na jego ramieniu. — Kładźmy się spać.

Dopóki nie zeszli z orbity, wypełniała iluminatory turkusowa, ogromna i piękna, osnuta chmurami Urras. Ale potem statek obrócił się i ukazały się w iluminatorach gwiazdy, a wśród nich Anarres — kulista, jasna bryła, poruszająca się, a jakby nieruchoma, zawieszona nie wiadomo czyją ręką, przędąca czas w wiecznych obrotach.

Oprowadzono Szeveka po całym statku, międzygwiazdowcu Davenant. Już bardziej nie mógł się chyba różnić od frachtowca Czujny. Z zewnątrz wyglądał tak dziwacznie i krucho jak rzeźba z drutu i szkła; nie przypominał w niczym statku kosmicznego, żadnego w ogóle pojazdu, nie miał nawet przodu i tyłu, nie przedzierał się bowiem nigdy przez atmosferę gęstszą od tej, która wypełnia przestrzeń międzyplanetarną. W środku był przestronny i solidny niczym dom. Pokoje były duże, pojedyncze, ściany wykładane boazerią lub pokryte tkaninami o wypukłym splocie, sufity wysokie. Tyle że był to jak gdyby dom o zaciągniętych zasłonach (w niewielu bowiem pokojach były iluminatory), dom ponadto niebywale cichy. Nawet na mostku i w maszynowni panowała cisza, wszystkie zaś instrumenty i maszyny odznaczały się tą skończoną prostotą konstrukcji Jaka cechuje oprzyrządowanie żaglowca. Do odpoczynku służył ogród, oświetlony światłem o barwie słonecznego, z powietrzem wonnym, pachnącym ziemią i liśćmi; podczas pokładowych nocy ogród zaciemniano i w jego oknach ukazywały się gwiazdy.

Choć podróże międzygwiezdne trwały tylko parę godzin (co najwyżej dni) pokładowego czasu, statek ten, poruszający się z szybkością bliską prędkości światła, mógł spędzać całe miesiące na eksploracji jakiegoś układu słonecznego lub krążyć latami na orbicie wokół planety, na której jego załoga mieszkała bądź którą badała. To dlatego zbudowano go tak przestronnym, aby ludziom, I którzy mieli odbywać w nim te wyprawy, żyło się wygodnie.

Utrzymany był w stylu zachowującym — z niewymuszonym wdziękiem, właściwym długiej praktyce — równowagę między przepychem Urras a surowością Anarres. Łatwo było wyobrazić sobie, jak płynęło na nim życie: wśród ograniczeń, na które nie ma powodu się uskarżać, w błogości i zadumie. Haińscy członkowie załogi mieli naturę kontemplacyjną, byli uprzejmi, raczej poważni.

Ich zachowanie trudno by nazwać spontanicznym. Najmłodszy z nich wydawał się sędziwszy niż najstarszy z przebywających na pokładzie Terran.

Podczas trzech dni, których potrzebował Davenant (napędzany paliwem chemicznym, poruszający się więc z prędkością konwencjonalną) na przebycie drogi z Urras na Anarres, Szevek rzadko jednak przyglądał się uważnie Terranom i Hainom. Chętnie udzielał odpowiedzi na pytania, sam ich jednak prawie nie zadawał. Jeśli się odzywał, to z głębi wewnętrznego milczenia. Członków załogi Davenanta — szczególnie tych młodszych — ciągnęło do niego, jakby miał coś, czego im samym nie dostawało, lub był kimś, kim oni stać by się pragnęli. Dużo o nim ze sobą rozmawiali, w towarzystwie jednak Szeveka ogarniała ich nieśmiałość. Nie zauważał tego. Ich obecność zaledwie dostrzegał. Oczy miał zwrócone na Anarres, do której się zbliżał. Zdjęte zostały nareszcie z jego duszy pieczęcie zawiedzionych nadziei, spełnionej obietnicy, klęski i źródeł radości. Był jak człowiek wypuszczony z więzienia, wracający do domu, do rodziny. Wszystko, co taki człowiek spostrzega po drodze, jest jedynie odbiciem tego wewnętrznego światła.

Drugiego dnia podróży siedział w kabinie radiooperatora i rozmawiał przez radio z Anarres — najpierw na fali KPR, obecnie na częstotliwości Syndykatu Inicjatywy. Pochylony do przodu, to słuchał, to odpowiadał potokiem jasnej, wyrazistej mowy, która była jego językiem ojczystym, to gestykulował wolną ręką, jakby jego rozmówca był w stanie go widzieć, to znów wybuchał śmiechem.

Pierwszy oficer na Dewenancie, Hain, radiooperator o imieniu Ketho, obserwował go z zamyśloną miną. Poprzedniego wieczora — w towarzystwie dowódcy i pozostałych członków załogi — rozmawiali ze sobą godzinę po kolacji; zadał Szevekowi sporo pytań na temat Anarres — w cichy, haiński, nie natrętny sposób.

Szevek odwrócił się wreszcie.

— No, skończone. Reszta może zaczekać do mojego powrotu.

Skontaktują się z tobą jutro, żeby omówić procedurę lądowania.

Ketho skinął głową.

— Odebrałeś jakieś dobre wiadomości — zauważył.

— Istotnie. A w każdym razie, jak się to mówi, wiadomości pobudzające. — Zmuszeni byli rozmawiać ze sobą po ajońsku. Szevek mówił tym językiem płynniej niż Ketho, który wyrażał się bardzo poprawnie, lecz drętwo. — Lądowanie zapowiada się nader podniecająco — ciągnął Szevek. — Będą mnie oczekiwali liczni wrogowie, ale i wielu przyjaciół. Dobre wiadomości dotyczą właśnie przyjaciół… Wygląda na to, że mam ich więcej niż przed wyjazdem.

— Tylko to niebezpieczeństwo napaści, które ci grozi po wylądowaniu — zmartwił się Ketho. — Oficerowie z Portu Anarres są chyba pewni, że potrafią sobie poradzić z dysydentami? Chyba nie pozwoliliby ci lądować, gdybyś miał zostać zabity?

— No cóż, zamierzają mnie bronić. Ale ostatecznie ja też jestem dysydentem. Sam się prosiłem o to ryzyko. Widzisz, to mój przywilej jako odonianina.

Uśmiechnął się do Ketho. Ten nie odwzajemnił jednak uśmiechu; minę miał poważną. Był przystojnym mężczyzną około trzydziestki, wysokim, o wyrazistych, delikatnych rysach, skórze jak u Ceteńczyków jasnej, a przy tym — jak u Terran — niemal nie zarośniętej.

— Rad jestem, że będę mógł dzielić z tobą to ryzyko — oświadczył Ketho. — To ja mam cię zabrać na dół ładownikiem.

— To świetnie — ucieszył się Szevek. — Mało kto jest skłonny dzielić nasze przywileje!

— Znalazłoby się takich więcej, niż myślisz — powiedział Ketho. — Gdybyście im tylko pozwolili.

Szevek, który z niejakim roztargnieniem prowadził tę rozmowę, zbierał się już do odejścia, ostatnie zdanie Haina zatrzymało go jednak. Przyjrzał się Ketho i spytał po chwili:

— Czy mam przez to rozumieć, że chciałbyś ze mną wylądować?

Tamten odpowiedział z równą otwartością:

— Tak, chciałbym.

— Czy twój dowódca zgodziłby się na to?

— Tak. Jako oficer statku w misji specjalnej mam nawet obowiązek poddać badaniu i eksploracji każdy nowy świat, kiedy nadarzy się po temu sposobność. Rozważaliśmy z dowódcą taką możliwość. Przed wyjazdem omówiliśmy tę sprawę z naszymi ambasadorami. Ich zdaniem nie należy składać oficjalnej prośby, skoro polityka waszego państwa zakazuje lądowania cudzoziemcom.

— Hm — mruknął wymijająco Szevek. Przystanął przed wiszącym na ścianie obrazem, niezwykle prostym i subtelnym, przedstawiającym haiński pejzaż — ciemną rzekę płynącą wśród trzcin pod chmurnym niebem. — Warunki Zamknięcia Osadnictwa na Anarres — powiedział — nie pozwalają lądować u nas Urrasyjczykom, wyjąwszy obszar Portu. Te warunki są nadal przestrzegane.

Ale ty nie jesteś Urrasyjczykiem.

— Kiedy zasiedlano Anarres, nie znaliście jeszcze innych ras.

Warunki te odnoszą się zatem w konsekwencji do wszystkich cudzoziemców.

— Tak też postanowili nasi przywódcy przed sześćdziesięciu laty, kiedy twoi ziomkowie zjawili się po raz pierwszy w naszym systemie słonecznym i próbowali się z nami porozumieć. Uważam jednak, że byli w błędzie. Wznosili po prostu kolejne mury. — Odwrócił się; stojąc z założonymi w tył rękami, przyglądał się Hainowi. — Czemu chcesz u nas wylądować, Ketho?