Герберт Уэллс - Чалавек-невідзімка

Няма нічога дзіўнага, што чалавек такога страшэннага выгляду і такіх дзіўных паводзін даваў багатую пажыву для размоў у Айпінгу. Адносна характару яго заняткаў думкі разыходзіліся. Місіс Хол у гэтым пункце была надта прынцыповая. На пытанне, чым ён займаецца, яна звычайна адказвала з вялікай важнасцю, што ён праводзіць «эксперыментальныя даследванні», — гэтыя словы яна вымаўляла павольна і асцярожна, быццам баялася спатыкнуцца. Калі ж у яе пыталіся, што гэта азначае, яна гаварыла з адценнем некаторай перавагі, маўляў, гэта вядома любому адукаванаму чалавеку, і паясняла: «Ён робіць розныя адкрыцці». З яе пастаяльцам надарыўся няшчасны выпадак, — расказвала яна, — і рукі і твар яго згубілі свой натуральны колер; а ён як чалавек чуллівы не можа паказвацца ў такім выглядзе на людзях.

Але за спіной місіс Хол распаўсюджваліся ўпартыя чуткі, што яе пастаялец — крымінальны злачынца, які хаваецца ад правасуддзя і стараецца з дапамогай свайго дзіўнага ўбору схавацца ад паліцыі. Упершыню гэтая здагадка ўзнікла ў галаве містэра Тэдзі Хенфры. Дарэчы, ні пра якое больш-менш громкае злачынства, што магло надарыцца ў сярэдзіне ці канцы лютага, не было вядома. Таму містэр Гоўлд, школьны настаўнік, некалькі змяніў гэтую здагадку: згодна з яго версіяй пастаялец місіс Хол быў анархістам, займаўся вырабам выбуховых рэчываў; і ён вырашыў у свой вольны час сачыць за незнаёмцам. Сачэнне заключалася галоўным чынам у тым, што пры сустрэчах з незнаёмцам містэр Гоўлд глядзеў на яго вельмі пільна і распытваў пра незнаёмца людзей, якія ніколі яго не бачылі. Тым не менш містэру Гоўлду не ўдалося нічога даведацца.

Было многа прыхільнікаў версіі, якую прапанаваў Фірэнсайд, што незнаёмец — пярэсты ці што-небудзь такое. Так, напрыклад, Сайлас Дэрган не раз казаў, што калі б незнаёмец адважыўся паказвацца на кірмашы, то ён нажыў бы немалое багацце, нават спасылаўся на вядомы з Бібліі выпадак з чалавекам, які закапаў свой талент у зямлю. Іншыя лічылі, што незнаёмец пакутуе ціхім вар'яцтвам. Гэтае сцвярджэнне мела перавагу, таму што адразу тлумачыла ўсё.

Акрамя стойкіх паслядоўнікаў гэтых асноўных цячэнняў у грамадскай думцы Айпінга, былі людзі, якія сумняваліся і маглі пайсці на ўступкі.

Жыхары графства Сэсекс былі мала схільны да забабонаў, і першыя здагадкі пра звышнатуральную сутнасць незнаёмца з'явіліся толькі пасля красавіцкіх падзей, ды і то гэтаму паверылі адны жанчыны.

Але як бы там ні думалі пра незнаёмца некаторыя жыхары Айпінга, непрыязь да яго была ўсеагульнай і аднадушнай. Яго раздражняльнасць, якую мог бы зразумець гараджанін, які займаецца разумовай працай, непрыемна ўражвала ўраўнаважаных сэсекскіх жыхароў. Злосная жэстыкуляцыя, імклівая паходка, гэтыя начныя прагулкі, калі ён нечакана ў цемры выскокваў з-за вугла ў самых ціхіх, бязлюдных месцах, няветлівае спыненне ўсіх спробаў уцягнуць яго ў размову, захапленне поцемкамі, якое прымушала яго замыкаць дзверы, спускаць шторы, тушыць свечкі і лямпы — хто мог бы прымірыцца з гэтым? Калі незнаёмец праходзіў па вуліцы, сустрэчныя саступалі ў бок, а за яго спіной мясцовыя жартаўнікі, падняўшы каўнер паліто і апусціўшы палі капелюша, імітавалі яго нервовую паходку і загадкавыя паводзіны. У той час карысталася папулярнасцю песенька «Чалавек-прывід». Місіс Сэтчэл праспявала яе на канцэрце ў школе — збор пайшоў на пакупку лямпаў для царквы; потым, як толькі на вуліцы з'яўляўся незнаёмец, адразу ж хто-небудзь пачынаў насвістваць — гучна ці ціха — матыў гэтай песенькі. Нават запозненыя дзеці, якія спяшаліся вечарам дадому, крычалі яму ўслед: «Прывід!» — і імчалі далей, заміраючы ад страху і захаплення.

Кас, мясцовы ўрач, згараў ад цікаўнасці. Забінтаваная галава выклікала ў ім чыста прафесійны інтарэс; чуткі ж пра тысячу і адну бутэльку ўзбударажылі яго зайздросную павагу. Увесь красавік і ўвесь травень ён старанна шукаў выпадак загаварыць з незнаёмцам, нарэшце не вытрымаў і напярэдадні сёмухі вырашыў пайсці да яго, выкарыстаўшы зручную прычыну: трэба было падпісаць ліст на карысць сядзелкі мясцовай бальніцы. Са здзіўленнем ён пераканаўся, што місіс Хол не ведае імя свайго пастаяльца.

— Ён назваў сябе, — сказала місіс Хол (сцверджанне, пазбаўленае ўсякай падставы), — але я не дачула.

Ёй было няёмка прызнацца, што пастаялец і не думаў называць сябе.

Кас пастукаў у дзверы гасцінай і ўвайшоў. Адтуль пачулася неразборлівая лаянка.

— Прашу прабачэння за тое, што ўрываюся да вас, — прамовіў Кас, пасля чаго дзверы зачыніліся і далейшай размовы місіс Хол ужо не чула.