Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея

Блазан ускараскаўся на крэсла, сеў, звесіўшы ногі, апусціў галаву на рукі, нібы заснуў. Ганна маўчала, глядзела на шырокую гарбатую блазнаву спіну. Не паднімаючы галавы, глуха ён спытаўся:

— Хто ты, князёўна? Ты не тая, за каго выдаеш сябе.

— Хіба гэта так важна, Акіплеша?

— Хутка развіднее. Я ведаю людзей. Дурні назіральныя. Мой пан нам здрадзіць, і я не магу спыніць гэтага.

— Скажы, Акіплеша, твой пан напраўду такі вялікі чарадзей? Большы за царкоўных каралёў і зямных князёў.

— Слава ў яго будзе вялікая, — сказаў блазан. — І каралі прыйдуць да яго на паклон. Інакш я не звязаў бы з ім свайго жыцця.

— А што ты мог зрабіць?

— Я мог уцячы. Я мог пайсці да другога гаспадара.

— Ты так на самай справе думаў?

— І не раз. Але каму патрэбен кульгавы вырадак? Каму я дакажу, што ў мяне такое самае сэрца, такая самая галава, як і ў знакамітага?

— Раман гэта ведае?

— Раман гэта ведае. Бог надзяліў яго розумам.

— А цябе?

— Раман ведае мне цану.

— І ўсё?

— А што яшчэ? Што яшчэ патрэбна рабу і вырадку?

— Ты ненавідзіш яго? Ты… ты не раўнуеш мяне да яго?

Блазан адкінуўся ад стала, зарагатаў, скрывіўшы грымасай і без таго знявечаны твар.

— Цябе? Да яго? У мяне адно вока, гэтага хапае, каб зразумець, што князёўна Магда спакойна спіць у цераме. Ты нават не магла абуць яе боцікаў, ты не вельмі асцярожная. І голас цябе выдае. І мова. Але не бойся. Раман не здагадаецца. Ён бачыць толькі сваё каханне, ён сам ім любуецца. Ты птушка ў небе, слодыч невыказная — таму ты і патрэбна яму. Мала яму ўлады на зямлі, ён хоча і птахаў нябесных прыручыць… Ён прыме цябе за Магду, таму што хочацца яму прыняць цябе за Магду, цётачка! Ён разумны, а ў прываротнае зелле верыць!

— Дык ты замест прываротнага зелля зрабіў соннае?

— А ты што хацела? Нельга ж было, каб яна бегла сюды. Таму я так здзівіўся з цябе. Зелле ж выпрабаванае. Я з ім два разы з аковаў уцякаў. Нават з замка Крак.

— Як ты трапіў туды?

— Вядома як — за варажбу. За глупства.

— Мне дзіўна, што ты раб, — сказала Ганна.

— Іншы раз мне таксама… Бог кожнаму вызначыў месца. Мабыць, так і трэба… так і трэба.

— Ты небяспечны раб. Ты не дурань, а прытворшчык.

— Не, дурань. Толькі без нас, дурняў, разумнікі павыміраюць ад свайго розуму ды нудоты… А вось і яны…

Раман спусціўся па лесвіцы першы.

— Вы чаго тут? — спытаўся ён. — Чаму не правёў князёўну ў пакоі?.. — Ён дакрануўся да Ганнінага пляча.

Кін і хлопец спусціліся следам. Кін пакланіўся Магдзе. Раман паглядзеў на яго і спытаўся ў князёўны:

— Гэта праўда, што ён з табою?

— Праўда, ён заўсёды са мною, — сказала Ганна цвёрда. — Я пасылала яго, каб ён аберагаў цябе. І ён будзе цябе берагчы.

— Я рады, — сказаў Раман. — Усё будзе добра! Усё абыдзецца! Мы зробім, як нам трэба. Ордэн ужо падступіў да сцен.

— Як? — Блазан стаў панурым. — Ужо прыступ?

— Яны за сто крокаў, ідуць да варотаў. Літвы ўсё няма…

— А чаго ты прыйшоў сюды? — спытаўся блазан. — У нас з табою няма тут агню і мячоў. Наша месца на сценах… З усімі.

— Глупства кажаш, — вымавіў Ранан, зноў падыходзячы да Ганны і беручы яе за пальцы. Далонь у Ранана была вільготная і гарачая. — Гарады будуць гінуць, і людзі будуць паміраць, але вялікія веды застануцца на вякі. Забудзь пра дробязі, ды не па чыне табе гэта думаць, — завяршыў Раман суха, нібыта ўспомніўшы, што блазан яму не сябар, а толькі слуга.

Блазан, зірнуўшы на Ганну, адказаў:

— Я сваё месца ведаю, дзядзечка.

З далечыні да падзямелля данёсся шум — знайшоў сабе дарогу праз платы, сцены, крык людзей, які зліўся ў грозны роў, і адказам яму былі разрозненыя вокрыкі і стогн унутры горада. Тут жа адгукнуліся званы на плошчы — гужліва, часта, быццам сціснутае страхам сэрца, яны гулі, просячы божай літасці.

Усе сціхлі, прыслухоўваючыся. Раман хутка падышоў да куфра ў кутку пакоя, праверыў замок.

— Дапамажы! — сказаў ён блазну і налёг на куфар, перасоўваючы яго ў глыб падвала.

— Мы ўцякаем? — спытаўся хлопец.

— Не, — адказаў Раман.

— Ты будзеш змагацца? — спытаўся блазан.

— Буду, — адказаў Раман. — Ідзі паглядзі, як там на сценах. Можа, твой меч там спатрэбіцца?

— Не пайду, — запярэчыў блазан.

— Не ўцяку я, не бойся.

— Я баюся іншага, — вымавіў блазан.

— Чаго ж? Кажы.

— Здрады баюся.

— Дурань і памрэш па-дурному, — сказаў Раман, беручыся за дзяржанне мяча.

— Усё-такі заб'еш мяне? — Блазан быў здзіўлены.

— Калі раб здраджвае, — сказаў Раман, — яго забіваюць.