Владимир Шитик - Трансплутонавыя афелii (на белорусском языке)

Здымкi, зробленыя аўтаматамi, пацвердзiлi разлiкi Зыля. У астраномii было нямала выпадкаў, калi матэматыка iшла наперадзе вiзуальных назiранняў. Так, у прыватнасцi, былi адкрыты i Нептун, i гэты самы Плутон. Але ўласнае адкрыццё ўзрадавала Зыля. Ён не прагнуў славы. I вывучаў каметы толькi таму, што яны яму спадабалiся. А свайму поспеху радаваўся, як шахматыст, што ў галаваломнай пазiцыi пасля доўгага i напружанага роздуму нарэшце знаходзiць сярод мноства магчымых варыянтаў адзiна правiльны.

Зыль праглядаў здымкi, звяраў даты, калi яны былi зроблены. Аўтаматы вялi дакументацыю надзвычай пунктуальна. I Зыль з задавальненнем вычэрчваў новы "пялёстак" сваёй Крынiчкi.

Ён ужо быў блiзкi да канца работы, як раптам, праглядаючы чарговы здымак, адчуў, што на iм прысутнiчае нешта чужое, неўласцiвае камеце. Але што? Схапiў папярэднюю фатаграфiю. Не, здаецца, усё на сваiм месцы. А на наступнай? Што за насланнё? Камета нiбы выцягнулася ў даўжыню. Дзiўная трансфармацыя... Яе можна было б растлумачыць якой-небудзь нязначнай касмiчнай катастрофай. Але напярэдаднi ў гэтай частцы неба нiчога незвычайнага не адзначалася.

Зыль адсунуў здымкi i пайшоў у абсерваторыю. Тэлескоп хутка адшукаў камету. Шырокае тупарылае ядро нiбы фасфарасцыравала на вялiкiм экране. Рухаючыся, яно, як сапраўдны кашалот, паглынала на сваiм шляху дробныя зоркi-рыбкi.

Аналiзы сведчылi, што ў складзе Пялёстка няма металаў - адны каменныя пароды, сцэментаваныя льдом. Гэта надавала камеце ў вачах Зыля асаблiвую прыгажосць. Яна нагадвала яму вялiзны драўляны дом, пабудаваны без адзiнага цвiка.

Ад гэтага параўнання Зыль усмiхнуўся, а потым злавiў сябе на нейкай неадпаведнасцi параўнання. Ён нахмурыўся: зноў чамусьцi ўспомнiўся сiгнал. Не, трэба выкiнуць яго з галавы... I раптам падумаў, а цi не занадта многа супадзенняў ва ўсёй гэтай гiсторыi. Па-першае, сiгнал, блукаючы ў прасторы, павiнен быў натрапiць на адносна невялiкае касмiчнае цела - камету. Па-другое, адбiўшыся ад яе ядра, ён зноў-такi павiнен быў трапiць абавязкова на Плутон, якi таксама займаў параўнаўча невялiкае месца ў прасторы.

Падобным супадзенням Зыль навучыўся не давяраць. Яны выклiкалi сумненнi i патрабавалi новай праверкi.

Прыборы запiсалi час i напрамак, адкуль была прынята перадача. Былi вядомы i каардынаты неба, дзе тады знаходзiлася камета. Параўнаўшы гэтыя даныя, Зыль збянтэжыўся. Сiгнал, аказваецца, адлюстраваўся не ад ядра, а ад нейкай кропкi, якая знаходзiлася даволi далёка ад Пялёстка. Гэта было неверагодна, хваставая частка не магла служыць адбiвальнiкам радыёпромня.

Зыль яшчэ раз праверыў лiчбы. Памылкi ў iх не было. Яна была ў вывадах радыста. Яго апараты прынялi не адлюстраваны сiгнал. Мяркуючы па ўсяму, той прыйшоў аднекуль здалёк, прабiўшыся праз камету. Магчыма, гэта i сказiла яго. Не выключана i тое, што сiгнал належыць чужой цывiлiзацыi, i таму яго не здолелi расшыфраваць.

Урэшце, ламаць галаву над паходжаннем сiгнала - справа супрацоўнiкаў Iнстытута пазазямных цывiлiзацый. Зыль уздыхнуў. Яму стала сумна, нiбы ён зараз развiтаўся з нечым добрым. Ён разумеў, што гiсторыя з сiгналам не мела нiякага дачынення да Пялёстка, i разам з тым адчуваў, што, бадай, больш ужо не будзе аддаваць Пялёстку столькi ўвагi, як раней. Нiбыта той не апраўдаў нейкiх яго спадзяванняў.

Каб скончыць справу з каметай i сiгналам, Зыль вырашыў у блiжэйшы час падрыхтаваць справаздачу i адправiць яе на Зямлю. Ужо складваючы фатаграфii каметы, ён зноў звярнуў увагу на яе выцягнуты хвост. Машынальна зiрнуўшы на куток здымка, дзе стаяла дата, ён здзiвiўся: сiгнал быў прыняты як раз у гэты дзень. Зыль адзначыў: яшчэ адно супадзенне. Але матэрыялы не адправiў.

Да Пялёстка Зыль усё-такi вярнуўся. Гэта здарылася праз тры цi чатыры днi. Знаходзячыся ў абсерваторыi, ён не вытрымаў i накiраваў тэлескоп на камету. Яна па-ранейшаму холадна iскрылася чужым святлом. I толькi... Зыль аж чмыхнуў ад прыкрасцi. Зноў тут утварылася новая фiгура. Што за прычына? Вiдаць, камета захапiла нейкае цела са значнай масай, i яно... Зыль хутка зрабiў здымкi i пабег у лабараторыю, дзе знаходзiўся iх самы магутны павелiчальнiк.

Ён не памылiўся. Камета захапiла новае цела. Яно, напэўна, паспела ўжо абрасцi льдом i таму, вiдаць, страцiла сваю першапачатковую форму. Аднак Зыль быў перакананы ў гэтым, цела не было астэроiдам. Яно нагадвала... Зыль павялiчваў i павялiчваў здымак. I раптам у яго аж дух захапiла. Нягледзячы на напластаваннi, можна было прасачыць першапачатковую форму цела. Прадаўгаватае, з кальцом на канцы, яно было падобна на... зямны зоркалёт мiнулага стагоддзя.