Иван Пташников - Тартак (на белорусском языке)

Пасля ён пабег сам у спрагу... Таркануўся быў на вулiцы на пяску, мусiць, хацеў, вярнуўшыся, падбегчы яшчэ да каня - конь тузаў ля плота пастронкi, - тады пiхнуў ад сябе вароты - Верка была iх зачынiла за сабой i ўскочыў на двор.

Даг-даг-даг... - хлебястала цяпер ужо недзе ў вёсцы. На загуменнi падняўся ўгару сiвы дым i калыхнулася полымя - белае днём, што сонца Гарэла Махоркава пуня - снапы. Пасля Панок убачыў, як дым падняўся пасярод вёскi.

Ля самага акна на двары ён пачуў, як запахла дымам i есца ў вочы. Схапiў кашаль, не даючы бегчы.

Зноў загудзела над самым дваром.

Дзверы былi расчынены, i ён, учапiўшыся за вушак, крыкнуў у сенцы:

- Дзяцей!.. Дзяцей вынось... Ве-е-ерка!..

Калi Панок пачуў, як глуха застукалi па калдобах цяжкiя з мяхамi разводы i яго валiць да ляжэйкi, здагадаўся: панёс конь.

Ён ухапiўся ў дзве рукi за лейцы, але яны вышмаргнулiся з пальцаў, абдзёршы да крывi скуру; тады, нагнуўшыся ўперад, ён акруцiў лейцы каля рук: каля адной i каля другой аж у два разы. Конь напiнаў лейцы, задзёршы галаву i выставiўшы ўперад шыю - усё роўна як падносiў пад нож, i Панок пачуў, што яго цягне лейцамi ў перадок: каню пад заднiя ногi...

- Тыр-р-р... Скацiну маць!.. - закрычаў ён i закашляўся.

Конь, вывернуўшы з пяску на ўбiтае, мiнуў адразу Боганчыкавы калёсы, зачапiўся быў колам за заднюю вось, мiнаючы Махорку, i цяпер пёр угалоп у лагчыну, куды сыпалiся немцы. Седзячы высака на мяхах, Панок бачыў, як немцы, бегучы, стралялi назад - да маста.

Жых... Жых... - зверху на спiну каню i на выцягнутыя рукi яму, Панку, сыпалiся сасновыя лапкi, дробныя, што пасечаныя тапаром, нiбы хто церабiў уверсе соснiк.

Ззаду ля маста стагнала ўсё на свеце; здавалася, недзе кiпiць вар у вялiкiм гаршку...

- Махо-орка!.. - клiкнуў быў Панок i аглянуўся назад, але нiкога не згледзеў: нi Махоркi, нi Боганчыка. Дарога была пустая, як хто вымеў. Конь браў рэдкiм соснiкам пад гару: трашчала пад коламi сучча, па вачах бiлi калючыя сасновыя лапкi, свiсталi над галавой кулi, як хто махаў ценкай пугай: пiць... пiць...

Тах-тах-тах... - хлебястала недзе зусiм блiзка ў соснiку ля маста.

Панок быў раптам пачуў, што сунецца з мяхоў некуды назад, як у яму. Ён яшчэ больш учапiўся за лейцы i глянуў пад сябе: пад iм быў пусты мяшок.

"Развязаўся..." - падумаў Панок, пасля згледзеў, што мяшок усё роўна як парэзаны касой - доўга, на дзве пядзi, ля самай завязкi. Завязка, было вiдаць, зацiснута на засмаржку.

"Куляй разанула..." - надумаў ён. Пасля падумаў, што куля зачапiла мех ля самага сцягна i што ён, Панок, не пачуў, як высыпалася ў дзiрку жыта...

Уперадзе на гары быў вiдаць расцяроб; доўгi, чысты i жоўты ад пяску, ён вёў соснiкам унiз, у iмшару.

Панок адвалiўся назад, у яму на возе, дзе ляжаў цяпер пад iм пусты мяшок, ухапiўся дзвюма рукамi за левую лейчыну, каб завярнуць каня ў расцяроб. Конь не слухаў: скакаў галопам, падкiдаючы высака ўгару дугу i сыплючы калючым пяском i сухiм мохам у вочы... Тады Панок упёрся нагамi ў драбiнку ў разводах - у перадок - i, цягнучы за лейцы, адвалiўся на калёсы аж на спiну.

Адзервянелi ногi, забалелi рукi ў лакцях, смылела, як пасыпаная прыскам, здзёртая лейцамi скура ля костачак...

Конь спачатку таркануўся на месцы, спатыкнуўшыся на пярэднiя ногi, тады, падцяты лейцамi, рвануў убок, да расцяробу...

Падцялежылiся разводы, крута, стоячы на адным месцы; вывiхнулiся з-пад панараду цялежкi, блiснуўшы белымi шынамi, затрашчалi, ломячыся, аглобнi...

Панок пачуў, як яго раптам падкiнула ўгару, ударыўшы ў бок ляжэйкай; пасля ён усё роўна як паляцеў у яму разам з мяхамi i разводамi. Калi ён угледзеў на зямлi перад сабой цялежкi - новую жоўтую дубовую вось i блiскучыя, вышараваныя аб пясок шыны на колах, - падумаў, што саскочыў падгэрац i сагнуўся недзе шворан, што конь, акруцiўшыся, зноў выбег на дарогу... Панок, падцягнуўшы пад сябе на пяску ногi, ускочыў з зямлi, каб не дацца каню; пацягне назад да маста, пад самыя стрэлы... Пачуў, як яго ўдарыла ззаду ў лапатку, моцна, што конь нагой... Разанула па шыi, як нажом, высака, ля самай галавы. За каўнер аднекуль цурчом пацякла гарачая вада, што вар... Падпёр над грудзi кашаль...

Цiў... цiў... - запiшчала над галавой. У каня пад нагамi ля цялежак падняўся пылок - у сухiм белым сiўцы i дробным верасе. Стралялi з балота... Немцы...

Заржаў конь, кораценька i глуха, як стогнучы, усё роўна што хацеў пiць i ўгледзеў вядро...

Пасля Панок пачуў, што яго моцна тузанула за рукi; закруцiлася ў галаве, павярнулiся дагары зямля i новыя цялежкi з дубовай жоўтай воссю i блiскучымi шынамi...

Ён чуў яшчэ, што сунецца i сунецца некуды па зямлi, мусiць, зноў расцяробам па iмшары, бо пахла аднекуль кiслым белым мохам i журавiнамi... Тады здалося, што ён увалiўся ў мох мiж куп'я... Мох высокi, роўна з соснiкам... Адпусцiў кашаль, i мякка-мякка ўсяму...