неизвестен Автор - Лiтаратурныя творы з казачнымi матывамi (на белорусском языке)

IV

Цяпер я адчуў, што гэта дарога не такая i лёгкая, якою здавалася яна мне дома. I мне зноў успомнiўся Галас. Чаму ён не згадзiўся iсьцi зы мною празь лес? Цяпер я зразумеў, што Галас, напэўна, счуў воўчыя сьляды, калi ён так доўга затрымаўся каля першых хвояў, адкуль i вярнуўся дадому. Мне стала маркотна i сьцiшна. А гэта дубiнка, якою я так казырыўся на печы, здалася мне проста сьмяхотнай.

Я прайшоў яшчэ крокаў сто. Па правай руцэ цягнуўся ельнiк уперамешку з маладымi хвоямi, а зь левага боку пачынаўся бярэзьнiк. Тут пачыналася дарога на Млыновiшча.

I толькi зiрнуў я ў кут мiж гэтых дарог, як адразу спынiўся i аслупянеў. Валасы на галаве сталi падымацца i расьцi, шапка насунулася на вочы, а ногi страцiлi здольнасьць руху. Скура на мне шорхнула, сэрца замлела...

Сярод старых бярэзiн, нагнутых тоўстымi камлямi над зямлёю i абросшых сiвым мохам, стаяў зьвер! Зьвер гэты быў нязвычайнай вялiчынi. Асаблiва вялiкай была яго галава i наагул увесь перад. Масьцi ён быў шэрай, шэрсьць меў кудлатую i доўгую. Першы момант аняменьня i адзервяненьня прайшоў, i думкi мае пачалi крыху варушыцца. Я навет перастаў адчуваць уплыў страху i цiхенька, зусiм бяз слоў, засьпяваў пра сябе песьню:

Ходзiць сьвекар па двару,

Расчасаўшы бараду.

Чаму яна, гэта песьня, прыйшла цяпер мне на памяць, я не магу растлумачыць.

А зьвер стаяў на адным месцы, загарадзiўшы мне дарогу. Ён стаяў нярухома, толькi зрэдку, i ледзь прыкметна, варушылася яго страшная галава i вялiзарныя вушы. Думкi аб тым, як разьмiнуцца з гэтым зьверам i як занесьцi дзядзьку полудзень, у мяне ня было, бо я цьвёрда ўпэўнены быў у тым, што далей таго месца, дзе я стаю цяпер, ня зрушуся нi на адзiн крок. Разгледзеўшы зьвера, я пераканаўся, што гэта быў воўк. Я колькi разоў бачыў воўка, але такога вялiкага i страшнага мне не даводзiлася нiколi сустракаць.

"Чаго-ж ён так узiраецца на мяне? Чаму ён ня кiдаецца i не хапае?... Эх! Галас, Галас! Чаму ты не пабег зы мною?"

Мяне ахапiў нейкi жаль, i я гатоў быў заплакаць. Мне так шкада стала свайго дому, мамы, таты, братоў i сясьцёр! А воўк як-бы насьмiхаецца зь мяне, стаiць, пазiрае, зачароўвае мяне сваiм зьвярыным поглядам.

Мiмаволi я пачаў памаленьку адступаць назад, ня спускаючы вачэй з воўка. Воўк нiчога - стаiць. Мне стала крыху лягчэй. Я ступiў назад - яшчэ, яшчэ. Ужо крокаў дваццаць адышоўся я такiм парадкам. Воўк ледзь-ледзь вiдаць, але не варушыцца.

Павярнуўся тады я, - у ваднэй руцэ палка, у другой збан зь дзядзькавым полуднем, i як засмалiў, як прылёг! Азiрнуўся толькi тады, калi зь лесу пачала выплываць наша хата. Тут я спынiўся, пайшоў цiха i важна, думаючы аб тым, як павесьцi дома апавяданьне аб гэтым выпадку.

На дварэ мяне сустрэў Галас i кiнуўся да мяне.

- Iдзi, iдзi! Я цябе пачастую!

I як толькi Галас хацеў падскочыць, каб лiзнуць мяне ў твар, я злосна штурхнуў яго нагою.

- Чаму-ж ты вярнуўся? - спытала мама.

Я стаў расказваць, што было ў дарозе. Мацi слухала мяне ўважлiва. А як вечарам прыйшоў зь лесу мой тата i сказаў, што ў Пятровiчах (якраз недалёка ад месца, дзе быў гэты выпадак) воўк патрывожыў пастухоў i авечак, то ўсе ў нас дома пераканалiся, што я сапраўды спаткаўся з воўкам.

* * *

Тыднi праз два давялося мне зноў iсьцi па гэтай дарозе. Але цяпер я быў не адзiн - я iшоў на крок ззаду за сваiм бацькам. Прыйшоўшы на гэтае самае месца, я зiрнуў туды, дзе стаяў воўк.

I што-ж вы думаеце?

Гэты самы воўк стаяў i цяпер!

Нiчога не сказаў я свайму бацьку, iду i пазiраю.

Дасьце веры: гэта была старая крывая бярэзiна, абросшая мохам i нахiленая над долам!

Я баяўся сьмеху i нiкому не сказаў аб гэтай памылцы, i толькi цяпер, мае дарагiя, прызнаюся вам ува ўсёй гэтай праўдзе.

Якуб Колас

ЯК ПТУШКI ДУБ РАТАВАЛI

Напэўна не скажу, над якою рэчкаю векаваў стары дуб: цi то над Нёманам, цi то над Сьвiслаччу. Ды гэта не мяняе сутнасьцi справы. Важна тое, што няўзнакi год за годам на дуб навальвалася старасьць. Верхавiна яго лысець пачала, i ўжо некалькi голых, як пальцы рук, галiн, нiбы сьвечкi, высока сьвяцiлiся ў небе. Вакольнае насельнiцтва - лазовыя кусты, круглаверхiя вербы, старадрэвiны, хвоi з краю лугу i маладое пакаленьне дубоў зь iх жыхарамi - не маглi не заўважыць, што шматгадовы дуб над рэчкаю пачынае паддавацца старасьцi. Гэта акалiчнасьць выклiкала ў самых наглядальнiкаў невясёлыя думкi аб сваiм уласным лёсе. А важней за ўсё - шкада было старога дубу, усе да яго папрывыкалi, любiлi грозны шум яго ў часе летнiх навальнiц. Наагул прыемна было глядзець, як дуб ваяваў з бурамi i непагодамi, не кланяўся iм, а стаяў моцна. Галiны i лiсьце на галiнах былi зялёныя, сакаўныя, поўныя жыцьця. Здавалася, i зносу ня будзе асiлку-дубу. I раптам такая, прыкрая праява: захварэў дуб i павольна засыхае!