Наталья Попова - Тинейджерлерге арналған қаржы. Балалар мен ата-аналарға арналған кітап

Әдетте бағам салыстыру әлемдегі ең көп қолданылатын валюталармен жасалынады, олар:

Және де ақша құнын алмасу мүмкіндігіне немесе сатып алу мүмкіншілігіне қарай анықтауға болады. Мысалы, 100 теңгеге 1 бөлке нан алуға болады. Немесе бір теңге бір сағыз тұрады.

Егер 2000 жылы 100 теңгеге 3 бөлке нан, ал 2010 жылы 100 теңгеге 1,3 бөлке нан алуға болатын болса, қалай ойлайсың не жағдай орын алды? Дұрыс, теңге арзандады, ал нан қымбаттады.

Сұрақтар

1. Ақшаның бағасы бар ма?

2. Ақшаның қанша тұратынын қалай түсінуге болады?

3. Валюта бағамы дегеніміз не?

4. Қандай валюталарды білесің?

20 фунт жылдық табысыңда шығысың 19 фунтов 96 пенс болса – бұл бақыт. 20 фунт жылдық табысыңда шығысың 20 фунт 6 пенс болса – бұл кедейлік.

Чарльз Диккенс

Мүмкін сен бай болғың келетін шығар? Бірақ байлық не екенін сен түсінесің ба?

Мысалы, менің он екі жасар қызым бұл сұраққа бай адам ақшасы көп адам деп, ал қаншалықты көп деген сұраққа ойланып: миллион доллар деп жауап берді.

Бұл анықтама дұрыс емес. Мүлдем дұрыс емес деп айтуға болады.

Байлықты белгілі бір ақша көлемімен анықтау өте қиын. Біреу үшін байлық ол – 100 доллар. Мысалы, Африканың көптеген елдерінің тұрғындары күніне 1 доллармен күн көреді және де әрине оларға 100 доллар 100 күн көруге болатын үлкен капитал. Ал біреуге миллион доллар да мүлдем көп ақша емес.

Адамның байлығын, нақтырақ айтатын болсақ, ауқаттылығын анықтау оның табыс және шығыс көздерін ойға ала тұрып бағалаған дұрыс.

Мысалы, адам айына 50 000 ақша табады, бірақ 40 000 теңге жаратады, мұндай адамды толықтай бай адам деп атауға болады, өйткені оған керектінің бәріне оның қаржысы жетеді және тіптім кішкене қалады.

Егер адам миллион теңге ақша тауып, бірақ бір жарым миллион теңге ақша жаратса, қалай ойлайсың ол адамды бай адам деп атауға бола ма? Дұрыс, олай атауға болмайды.

Адамның табысы оның шығысынан көп болған жағдайда ғана оны бай не ауқатты деп есептеуге болады. Ал адамды кедей деп табысы шығысынан аз болғанда атауға болады.

Яғни адамды кедей не бай деп оның табысы мен шығысын толықтай талдап шыққаннан соң ғана айтуға болады.

Сонымен, бай адам бұл – өзіне ұнайтын өмірге лайық, жеткілікті табысы бар адам.

Қызықты деректер:

Егер сенің 4000 АҚШ доллар жинағын болса, сен біздің елдің 50% тұрғынынан байсың.

Егер сенде 75000 АҚШ доллар бар болса, сен әлемдегі ең бай адамдардың 10% кіресің.

Кез келген нәресте жер бетіндегі екі миллиардтан (барлығы шамамен 7 миллиард) астам адамға қарағанда бай, өйткені оның қарыздары жоқ.

Сұрақтар

1. Адамның қымбат және әдемі машинасы бар, алайда ол оны 10 миллион теңгеге кредитке алғанын және де кредитті 10 жыл бойы төлейтінін, ал жинаған жинағы 10000 теңге ғана екенін білдің. Қалай ойлайсың бұл адам бай ма? Қалай ойлайсың мұндай затты сатып алудың пайдасы бар ма?

2. Тау соқпағында лашықта тұратын дәруіш-гид тек көкөністермен тамақтанып, 10 жыл бұрын секонд-хэндта сатып алған киіммен жүреді. Ай сайынғы табысы 150 000 теңге. Ал өмір сүруіне ай сайын 50 000 теңге ғана жаратады. Жыл бойына жинағы 1 200 000 теңге болды. Қалай ойлайсың бұл адам кедей ма? Неге?

Баға – бұл барлық заттың өлшемі.

Константин Кушнер

Сен өміріңде неге бір зат екінші затқа қарағанда басқаша бағада тұратынын ойланып көрдің бе?

Кез келген заттың бағасы екі нәрсеге байланысты:

– Материал

– Еңбек

Материал – бұл біз ұстап, сипап, көріп және сезе алатын нәрсе.

Еңбек әр-түрлі бола алады, ол адам жасаған жұмыс және де машина жасаған жұмыс болу мүмкін.

Бірақ! Ешқандай да мінсіз машина адам бақылауынсыз жұмыс жасай алмайды, яғни, кез келген машина еңбегіне адам еңбегі қосылады.

Мысал

«Сникерс» шоколадты батончигін алайық.

Ол жасалынған материал: какао, жаңғақ, карамель.

Батончикті дайындау үшін кеткен еңбек: какао-атбас бұршақтарды, жаңғақты, қант құрағын өсіру. Жинау, тасымалдау, сақтау. Шоколадты, карамельді жасау, формаға құю. Бұның барлығы машинамен жасалынады, яғни машинаның еңбегі. Машинаны және барлық бизнес процесстерді еңбек етуші адам қадағалайды.