Marek Krajewski: Erynie

Mężczyzna zaparkował nowiutkiego opla vectrę przed bramą cmentarza Grabiszyńskiego. Po wyjściu z samochodu podszedł do kiosku przy bramie i kupił tam kilka zniczy i bukiet róż. Kobieta czekała na niego przy bramie.

Obydwoje odetchnęli z ulgą, kiedy już znaleźli się za kaplicą cmentarną, w cieniu starych topól. Była tu temperatura o kilka stopni niższa niż na rozpalonym słońcem chodniku prowadzącym do kaplicy.

– Coś miałeś mi powiedzieć, Andrzej. – Kobietę najwyraźniej zniecierpliwiło milczenie jej byłego męża. – Ja dotrzymałam słowa i jestem z tobą na cmentarzu. A ty? Co z twoją opowieścią o dziecku, którego fotkę powielono w trzech tysiącach egzemplarzy?

– Najpierw opowiem o moim nałogu – powiedział mężczyzna jakby do siebie. – Mój terapeuta uważa, że przyczyna różnych zaburzeń, również nałogów, tkwi w jakimś sekrecie rodzinnym. Po wprowadzeniu pacjentów w stan hipnozy odnajduje tę ukrytą przyczynę, jakieś zło, którego dopuścił się na pacjencie ktoś z jego rodziny. I po odnalezieniu tej przyczyny trzeba powiedzieć tej osobie „wybaczam ci”…

– I już? – Klasnęła w ręce, a potem strzeliła kilkakrotnie palcami. – I już tak od razu pacjent jest uleczony? Daj spokój, może ten twój terapeuta występuje w programie Wybacz mi?

– Niepotrzebna jest ta ironia. – Andrzej dotknął delikatnie jej dłoni. – Nikt nie jest od razu uleczony. Najpierw musi w sobie posprzątać i przebaczyć tym, którzy go skrzywdzili. Dlatego idę z tym bukietem na grób…

– Wiem – prychnęła zirytowana. – Na grób twojego ojca, aby mu przebaczyć to, że cię katował w dzieciństwie. Słyszałam to od ciebie milion razy, opowiadałeś to po wódce z jakimś szczególnym upodobaniem.

Andrzej milczał. Między alejkami rozchodził się zapach tui. Nad gnijącymi szczątkami kwiatów w śmietnikach śmigały osy.

– No to co z tym dzieckiem? – Tym razem odezwała się znacznie łagodniejszym głosem.

– Postanowiłem to zdjęcie przedstawić w telewizyjnym programie śledczym „Odnalezieni po latach”. I wyobraź sobie, że kilka dni po programie zadzwonił do mnie pewien Cygan z Dzierżoniowa i zaprosił mnie do siebie. Tam jego babka opowiedziała mi niezwykłą historię. Działo się to pod Lwowem latem 1939 roku. W miejscowości Winniki obozował tabor cygański. Ktoś z taboru porwał z jakiegoś podwórka półtorarocznego chłopca. Szybko przyzwyczaił się do nowego otoczenia. Moja rozmówczyni rozpoznała tego chłopczyka na zdjęciu.

Andrzej umilkł i przyglądał się uważnie mijanym grobom.

– I co się stało z tym chłopcem? – Kobieta zatrzymała się i zapaliła papierosa.

– Cyganie zabrali to dziecko ze sobą i wychowywali je w swym taborze do czasu, aż na Kresy weszli Niemcy i urządzili rzeź taborów.

– Dlaczego Cyganie porwali to dziecko?

– Chcieli je przysposobić do żebractwa.

– To taka sztampa. Tym się dzieci straszyło. Być porwanym przez Cyganów. – Skrzywiła się nieco, ale zaciekawienie zwyciężyło nad malkontenctwem. – I co się działo dalej?

– Ta Cyganka mi powiedziała, że w ostatniej chwili przed rozstrzelaniem taboru sprzedali to dziecko pewnemu bezdzietnemu małżeństwu chłopskiemu spod Mościsk. Ten rolnik i jego żona dziecko wychowali, dali mu swoje nazwisko, po wojnie przyjechali z nim do Wrocławia i nie ukrywali przed nim prawdy. Ten człowiek nazywał się Staniszewski…

– Tak jak ty. – Kobieta aż drgnęła.

– To ja byłem tym małym chłopcem na fotografii. Od początku moi przybrani rodzice nazywali mnie „cygańskim bękartem” – mruknął mężczyzna. – Uciekałem z domu, wcześnie zacząłem pić…

– No nie, nie wierzę! – Wykrzyknęła zafascynowana. – Przecież to jest materiał na znakomity film!

– Temat jest twój. Zrób z tego świetny dokument! Przypomnij sobie dawne czasy, kiedy byłaś dobrze zapowiadającą się reżyserką! Tym tematem chcę ciebie przeprosić…

– A swojego przybranego ojca chcesz teraz przeprosić za to, że go nienawidziłeś?

– Posłuchaj dalej. – Andrzej rozglądał się po grobach. – Zgłosił się do mnie syn wrocławskiego fotografa, który powielał moje zdjęcia w tych ogromnych ilościach. Znaleźliśmy osobliwe zlecenia w starych papierach firmy. Wiesz, kto zlecił powielanie moich zdjęć?

– Nie. – Wpatrywała się w niego w napięciu.

– Ten, który tu leży. – Andrzej wskazał dłonią grób. – Kilka numerów „Kuriera Lwowskiego” pozwoliło mi poznać całą prawdę o zaginionym wnuku, oszalałej matce i dziadku, który prawdopodobnie do końca życia cierpiał dręczony przez wyrzuty sumienia.

Na płycie grobu był napis Quid est enim novi hominem mori, cuius tota vita nihil aliud, quam ad mortem iter est . A poniżej

ŚP.

Edward Popielski

* 4 IX 1886 Borysław – + 24 III 1973 Wrocław

Mężczyzna położył kwiaty na grobie, a potem objął krzyż.

– Niech Erynie staną się dla ciebie Eumenidami, dziadku!

Powieść tę ukończyłem we Wrocławiu w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia 2009 roku,

o godzinie 01.17.

Niech moje najserdeczniejsze podziękowania przyjmą (omissis titulis):

Jerzy Kawecki – za konsultację medyczną;

Zbigniew Kowerczyk, Przemysław Szczurek i Marcin Wroński – za wnikliwą redakcję tekstu przed oddaniem go do wydawnictwa;

Leszek Duszyński i Gościwit Malinowski – za trafne uwagi i spostrzeżenia.

Za wszelkie błędy winę ponoszę wyłącznie ja sam.