Артур Конан Дойл - Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

– Тут вам тэлеграма, містэр Холмс, – сказаў ён.

– А-а, вось і адказ! – Холмс раскрыў аркуш, прабег па тэксце вачыма і, скамячыўшы, засунуў у кішэню. – Парадак, – прамовіў ён.

– Вы што-небудзь знайшлі?

– Я ўсё знайшоў!

– Як?! – утаропіўся ў яго Лестрад. – Ды вы жартуеце!

– Я ніколі ў жыцці не быў такі сур’ёзны. Жахлівае злачынства раскрытае, і мяркую, што цяпер мне вядомыя ўсе яго дэталі.

– А злачынца?

Холмс надрапаў некалькі словаў на адвароце сваёй візітоўкі і кінуў яе Лестраду.

– Вось імя, – сказаў ён. – Арышт вы зможаце правесці самае ранняе заўтра ноччу. Калі можна, не згадвайце, калі ласка, маё імя ў сувязі з гэтай справай: я б хацеў асацыявацца толькі з тымі злачынствамі, раскрыццё якіх стварае хоць нейкія цяжкасці. Хадземце, Ўотсан.

Мы пашыбавалі на вакзал, а Лестрад усё яшчэ захоплена глядзеў на візітоўку, якую кінуў яму Холмс.

– Гэтая справа, – гаварыў увечары Шэрлак Холмс, калі мы ўжо нязмушана балбаталі за сігарамі ў нашай кватэры на Бэйкер-стрыт, – адна з тых, дзе мы, як і ў расследаваннях, апісаных вамі пад назвамі «Эцюд у пунсовым»* і «Знак чатырох»*, былі вымушаныя ў сваіх развагах ісці ад вынікаў да прычынаў. Я напісаў Лестраду з просьбай пераказаць падрабязнасці, якія мне патрэбныя для поўнай карціны і якія ён даведаецца, толькі калі затрымае таго чалавека. Гэта мы можам смела яму даверыць: ён, канечне, абсалютна пазбаўлены інтэлекту, але ўчэпісты, як бульдог, калі да яго дойдзе, што трэба рабіць. І, безумоўна, дзякуючы менавіта гэтай учэпістасці ён лічыцца ў Скотланд-Ярдзе адным з найлепшых.

– Дык значыць, справа яшчэ не завершаная? – спытаў я.

– У асноўным, несумненна, завершаная. Мы ведаем, хто заварыў гэтую мярзоту, хаця адна з ахвяраў пакуль нас пазбягае. Вы ж, я ўпэўнены, зрабілі свае высновы?

– Я мяркую, вы падазраяце Джыма Браўнэра, сцюарда ліверпульскага судна?

– О, гэта больш чым падазрэнне.

– А я не бачу нічога, апроч няясных знакаў.

– На маю думку, усё, наадварот, гранічна ясна. Дазвольце я прабягуся па асноўных момантах. Мы пачалі расследаванне з абсалютна чыстага аркуша, што заўсёды ёсць перавагаю. У нас не было ніводнай гіпотэзы. Мы проста назіралі, каб потым зрабіць з гэтых назіранняў вывады. Што мы ўбачылі спачатку? Ціхмяную паважаную лэдзі, у якой, здаецца, няма ніякіх сакрэтаў, і фотаздымак, з якога вынікае, што ў яе дзве малодшыя сястры.

У маёй галаве адразу ўспыхнула здагадка, што скрынка магла прызначацца адной з іх. Я тады адклаў гэтую думку ўбок, каб пацвердзіць ці абвергнуць яе ў вольны час. А потым мы пайшлі ў сад, дзе ўбачылі своеасаблівае змесціва маленькай жоўтай скрынкі.

Шпагат быў з тых, якімі карыстаюцца на караблях падчас рамонту ветразяў, і ў расследаванні з’явіўся пах мора. Калі я заўважыў, што вузел завязаны распаўсюджаным сярод маракоў спосабам, што пасылка адпраўленая з порта і што мужчынскае вуха праколатае – а гэта нашмат больш характэрна для матроса, чым для сухапутнага жыхара, – я ўпэўніўся, што ўсіх удзельнікаў трагедыі варта шукаць, так бы мовіць, у мараходных колах.

Вывучаючы надпіс на пасылцы, я ўбачыў, што адрасатам пазначаная міс С. Кушынг. Старэйшая сястра – безумоўна, міс Кушынг, і хаця яе імя пачынаецца на «С», з такім самым поспехам гэта магла быць адна з астатніх. У такім выпадку нам трэба было зноў пачаць з чыстага аркуша, таму я пайшоў у дом з намерам высветліць гэты пункт. Я быў амаль упэўнены, што адбылася памылка, і тут, як вы помніце, раптам застыў на месцы. Рэч у тым, што я ўбачыў нешта, што вельмі здзівіла мяне і ў той жа час вельмі звузіла кола пошукаў.

Як медык, Ўотсан, вы ведаеце, што сярод частак чалавечага цела няма больш разнастайнай за вушы. Кожнае вуха, як правіла, унікальнае і адрозніваецца ад усіх астатніх. У мінулагоднім «Антрапалагічным часопісе» можна знайсці дзве мае кароткія манаграфіі на гэтую тэму. Таму я разгледзеў вушы са скрынкі вокам знаўцы і старанна занатаваў асаблівасці кожнага. І ўявіце маё здзіўленне, калі, гледзячы на міс Кушынг, я ўбачыў, што яе вуха дакладна такое ж, як жаночае са скрынкі. Супадзенне было выключанае: аднолькава пакарочаная вушная ракавіна, ідэнтычнае закругленне ўверсе, гэтаксама выгнуты ўнутраны храсток. Гэта дакладна было такое самае вуха.

Я тут жа зразумеў вялізную важнасць назірання. Было відавочна, што ахвяра з ёю ў сваяцтве, магчыма, вельмі блізкім. Я завёў размову пра яе сям’ю, і вы памятаеце, што яна адразу выклала нам некаторыя вельмі каштоўныя падрабязнасці. Па-першае, яе сястру завуць Сара, чый адрас да нядаўняга часу быў той самы, што і ў Сьюзан, таму рабілася цалкам зразумела, як адбылася памылка і каму прызначаўся пакет. Потым мы пачулі пра гэтага сцюарда, жанатага з трэцяй сястрой, і даведаліся, што адзін час ён быў блізкі з міс Сарай настолькі, аж яна пераехала ў Ліверпуль, каб быць бліжэй да сям’і Браўнэраў, пакуль іх не разлучыла сварка. Тая сварка на некалькі месяцаў перарвала ўсе сувязі паміж імі, таму калі б Браўнэр захацеў адправіць пасылку міс Сары, то несумненна напісаў бы яе стары адрас.