Артур Конан Дойл - Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

– Я ўжо знайшоў, – ціха адказаў Холмс. Палкоўнік і я агаломшана глядзелі на яго.

– Вы знайшлі яго? І дзе ж ён?!

– Ён тут.

– Тут! Дзе?

– Я стаю побач з ім.

Абураны палкоўнік пабарвавеў.

– Я разумею, што многім абавязаны вам, містэр Холмс, – сказаў ён, – але мушу сказаць, што гэтая заўвага – альбо вельмі дрэнны жарт, альбо абраза.

Шэрлак Холмс засмяяўся.

– Запэўніваю вас, палкоўнік, я не меў на ўвазе, што злачынства ўчынілі вы, – сказаў ён. – Сапраўдны забойца знаходзіцца за вашай спінай.

Ён зрабіў некалькі крокаў наперад і паклаў руку на глянцавую шыю скакуна.

– Конь?! – выгукнулі мы з палкоўнікам у адзін голас.

– Менавіта, конь. І ягоную віну можа змякчыць тое, што ён зрабіў гэта абараняючыся і што Джон Стрэйкер быў чалавекам, зусім не вартым вашага даверу. Але я чую званок і, паколькі спадзяюся на невялікі выйгрыш у наступным забегу, адкладу доўгія тлумачэнні на пазнейшы час.

На той вечар у нас былі заказаныя месцы ў пульманаўскі вагон*, бо мы спяшаліся ў Лондан, і мне думаецца, што зваротная дарога праляцела незаўважна і для палкоўніка Роса, і для мяне, бо мы прагна слухалі расказ майго кампаньёна пра падзеі, якія здарыліся на трэніровачных стайнях у Дартмуры ў панядзелак ноччу, і пра зачэпкі, якія дапамаглі Шэрлаку Холмсу раскрыць справу.

– Трэба прызнаць, – казаў ён, – што ўсе тэорыі, якія я выбудаваў, грунтуючыся на газетных рэпартажах, аказаліся памылковымі. Але там былі важныя дэталі, якія, на жаль, танулі ў завялікай колькасці другаснай інфармацыі. Я прыехаў у Дэваншыр, перакананы, што Фіцрой Сімпсан сапраўды вінаваты, хаця, натуральна, бачыў, што доказаў супраць яго ні ў якім разе не дастаткова. Якраз у экіпажы, калі мы пад’ехалі да дома трэнера, я зразумеў, як шмат значыла кары з бараніны. Вы, мусіць, памятаеце, што я быў засяроджаны на сваіх думках і застаўся сядзець у экіпажы, калі вы ўсе выйшлі. Я не мог даць сабе веры – як я мог праглядзець такі відавочны ключ да развязкі?

– Прызнаюся, – сказаў палкоўнік, – што не магу спасцігнуць, як нам дапамагае бараніна.

– Гэта было першае звяно ў ланцугу маіх дэдуктыўных развагаў. Парашковы опій не прэсны. Смак не такі ўжо брыдкі, але яго можна адчуць. Калі яго падмяшаць у звычайную страву, яго дакладна заўважаць і, хутчэй за ўсё, болей есці не будуць. А вось кары дакладна замаскіруе гэты смак. Фіцрой Сімпсан, чужы чалавек у доме, ніяк не мог арганізаваць прыгатаванне кары тым вечарам, і зусім неверагодна, што страву, якая магла б адбіць падазроны смак, абсалютна выпадкова падалі на вячэру акурат тады, калі ён завітаў з парашковым опіем. Гэтага быць не можа. Таму Сімпсан выключаецца з падазраваных, а нашую ўвагу займаюць Стрэйкер і ягоная жонка, адзіныя людзі, якія маглі б выбраць кары з бараніны на вячэру тым днём. Опій дадалі пасля таго, як порцыю адклалі для памочніка конюха, бо астатнія елі на вячэру тое ж самае без шкодных наступстваў. Хто з іх мог падсыпаць парашок так, каб не заўважыла пакаёўка?

Каб адказаць на гэтае пытанне, варта звярнуць увагу на красамоўнае маўчанне сабакі, бо з адной правільнай высновы нязменна вынікае іншая. З гісторыі пра з’яўленне Сімпсана вядома, што на стайнях трымалі сабаку. Але калі нехта зайшоў і вывеў каня, сабака не забрахаў і не разбудзіў двух памочнікаў на гарышчы. Відавочна, апоўначы завітваў нехта, каго ён добра ведаў.

Я быў ужо ўпэўнены ці амаль упэўнены, што менавіта Джон Стрэйкер прыйшоў на стайні ў глухую ноч і вывеў Срэбнага Месяца. З якой мэтай? Відавочна, з несумленнай, інакш навошта яму было труціць свайго ўласнага памочніка? І ўсё ж я не зусім разумеў прычыны. І да гэтага здарэння бывала такое, што трэнеры праз агентаў ставілі велізарныя сумы грошай супраць сваіх коней, а потым з дапамогай нейкага махлярства перашкаджалі ім выйграць. Часам каня прытрымліваў жакей. Часам падман быў больш тонкі і надзейны. Але што ж тут? Я спадзяваўся, што змест ягоных кішэняў дапаможа мне зрабіць правільную выснову.

Так і атрымалася. Вы, вядома ж, не забыліся на той адметны нож, які знайшлі ў руцэ забітага. Разважліваму чалавеку ніколі не прыйдзе на розум узяць яго за зброю. Такі кшталт нажоў, як паведаміў нам доктар Ўотсан, выкарыстоўваецца для найдалікатнейшых аперацый у хірургіі. Яго і збіраліся скарыстаць для далікатнай аперацыі той ноччу. З вашым шырокім досведам у іпадромных пытаннях, палкоўнік Рос, вы напэўна ведаеце, што можна крыху падрэзаць сухажылле каня пад сцягном, пад скурай, так, што ніякіх слядоў не застанецца. Конь пры гэтым пачне крыху кульгаць, што спішуць на расцягненне падчас практыкаванняў ці сімптом рэўматызму, але ніколі не западозраць несумленнай гульні.