Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)

Яшчэ раней Корал заўважыла, што доктар увесь час шпацыраваў сам-насам па калiдоры вагона, замест таго каб сядзець у кампанii iншых пасажыраў у сваiм купэ. Цяпер жа, насуперак яго волi, ён апынуўся ў цэнтры ўвагi: дакучлiвыя пытаннi i просьбы назалялi яму, як калючкi дзядоўнiку. Таму яна чакала, што доктар выбухне, накiнецца на гэтага назойлiвага тыпа з пракляццямi i той, зганьбаваны, нi з чым вернецца ў сваё купэ. Аднак доктар адказаў яму ветлiва i далiкатна, i гэта яе ўразiла.

- Вы сказалi - каталiцкi святар?

- Не, не, - пачаў апраўдвацца чалавечак. - Я не ведаю дакладна, якога ён веравызнання, да якой царквы належыць. Што ж тут усё-такi здарылася? Нехта памiрае?

Доктар Джон, вiдаць, зразумеў, што апошнiя словы напалохалi Корал, i крыкнуў ёй з канца калiдора, каб яна не звяртала на iх увагi, а потым вырваўся з рук незнаёмага, якi затрымлiваў яго. Маленькi чалавечак на нейкi момант заставаўся шчаслiвым гаспадаром становiшча. Атрымаўшы з гэтага поўнае задавальненне, ён падышоў да дзяўчыны i запытаўся ў яе:

- Што тут здарылася?

Яна нават не глянула на яго, а звярнулася да чалавека, якi зычлiва паставiўся да яе:

- Я ж не такая ўжо хворая, праўда?

- Што мяне асаблiва ўразiла, дык гэта яго акцэнт, - працягваў незнаёмы. - Адразу вiдаць, што ён чужынец, хоць i назваў сябе нейкiм ангельскiм прозвiшчам. Бадай што, пайду i пагавару з iм.

Розум у яе зусiм праяснiўся з таго моманту, калi яна прыйшла да памяцi: перакулены з ног на галаву свет, дзе не доктар, як на самой справе, а яна нахiлiлася над iм, i яму патрэбная была нiбыта яе спагада i клопат, - крута перавярнуў яе ўяўленне пра жыццё.

- Не трэба яго турбаваць, - папрасiла яна незнаёмага, але таго ўжо не было побач, i ён не пачуў яе просьбы.

- Як вы думаеце? - спытаў Майет. - Можа, ён мае рацыю? Можа, сапраўды тут крыецца нейкая таямнiца?

- У кожнага з нас ёсць свае асабiстыя тайны.

- Магчыма, ён хаваецца ад палiцыi?

- Ён добры, - сказала яна з абсалютнай упэўненасцю ў справядлiвасцi гэтага сцвярджэння.

Майет пагадзiўся з ёю - гэта дазволiла iм болей не думаць пра доктара.

- Вам трэба легчы, - сказаў ён, - i пастарацца заснуць.

Яна адказала няпэўна:

- Я не змагу заснуць, калi побач тая жанчына з яе страўнiкам.

Ён адразу прыгадаў мiстэра Пiтэрса, якi сядзiць у сваiм кутку i чакае, калi яна вернецца, каб узнавiць на дармаўшчыну бязвiннае задавольванне плоцкiх пажадаў, якое не выклiкае нiякiх непрыемнасцей. I Майет прапанаваў:

- Вы павiнны пайсцi ў маё спальнае купэ.

- Як? У вагоне першага класа?

Тое, што яна не паверыла яму, хоць i вельмi хацела гэтага, вызначыла ўсё: Майет вырашыў зрабiць шырокi жэст у духу ўсходнiх багацеяў - паднесцi дарагi падарунак, не чакаючы i не патрабуючы нiчога ўзамен. Скнарлiвасць традыцыйны папрок людзям яго нацыянальнасцi, аднак ён пераканае адну з хрысцiянак у тым, што гэта зусiм не так. Сорак гадоў жыцця ў пустынi, далёка ад урадлiвых земляў Егiпта, выпрацавалi ў яго продкаў суровую звычку абыходзiцца некалькiмi фiнiкамi i глытком вады. Дый i тысячагоддзi, праведзеныя ў пустэчы хрысцiянскага свету, дзе даводзiлася дзеля бяспекi хаваць свае скарбы, не заахвочвала да шчодрасцi. Аднак свет змянiўся, пустыня расквiтнела, у розных месцах свету, асаблiва ў Заходняй Эўропе, жыд можа выявiць iншыя якасцi характару, раней уласцiвыя толькi арабам, - якасцi па-царску шчодрага гаспадара, якi здатны абмыць ногi жабраку i накармiць яго са сваёй талеркi; часам ён можа з ворага багатых хрысцiян ператварыцца ў сябра любога самага апошняга жабрака, што iмем госпада бога папросiць прытулку. Спакваля грукат цягнiка ацiхаў у яго галаве, святло ў вачах тухла, калi ён дзеля задавальнення пачуцця сваёй чалавечай годнасцi паставiў у аазiсе намёт i выкапаў у пустынi калодзеж. Ён развёў перад дзяўчынай рукi:

- Так, вам трэба адпачыць, i вы будзеце спаць у маiм купэ. Я дамоўлюся з кандуктарам. I маё футра - вы павiнны яго ўзяць. Яно вас сагрэе. У Кёльне я прынясу вам кавы, а зараз вам лепей паспаць.

- Я не змагу заснуць, пакуль не даведаюся, дзе вы самi будзеце спаць.

- Знайду дзе-небудзь. У цягнiку гэтым разам шмат свабодных месцаў.

Iзноў Корал адчула бязмежную пяшчоту, якая цяпер ужо не палохала яе, здавалася, што яе падхапiла цёплая хваля, i здарылася гэта непадалёк ад берага, i нават калi страх агорне яе, яна зможа стаць нагамi на пясчанае дно, - i гэтая хваля нясе яе, без нiякiх намаганняў з яе боку, туды, куды ёй хочацца, - да ложка, да падушкi, да свежых прасцiн, дзе яна зможа залезцi пад цёплую коўдру i заснуць. Яна сэрцам адчула, як да Майета разам з упэўненасцю вярнулiся мiласэрнасць, лiтасць, дабрыня, i замест таго каб прасiць прабачэння i нешта гаварыць суцяшальнае, ён проста ператварыўся ва ўвасабленне дабрынi i зычлiвасцi.