Жорж Сименон - Раманiст (на белорусском языке)

Цi ж не праўда, пасля ўсяго, што я тут нагаварыў, не дужа лёгка прызнаць сябе раманiстам цi заявiць, што хочаш iм быць або стаць?

Разумееце цяпер маё параўнанне раманiста з богам-бацькам?

У шаснаццаць гадоў я аб'явiў сябрам:

- У трыццаць я напiшу свой першы раман!

У трыццаць я задаволiўся тым, што сказаў:

- Сваiм першым раманам я буду лiчыць той, якi напiшу ў сорак гадоў.

Ну а ў сорак... Цяпер мне сорак трэцi, i я ўсё адсоўваю назначаны тэрмiн, бо чым больш сталею, тым больш разумею ўсю пыхлiвасць сваiх намераў.

Першы раман? Можа, я напiшу яго ў пяцьдзесят, а можа, пазней, калi буду жывы; толькi дзеля гэтага мне i хочацца жыць, i толькi таму я зайздрошчу Гётэ, ягонай плённай старасцi. У яго быў час акрэслiць усю лiнiю i замкнуць круг. Паэт можа памерцi малады: у паэзii няма ўзросту, яна ўваходзiць у нас, калi мы яшчэ падлеткi, можа, нават калi яшчэ зусiм дзецi - ды што я кажу, яна звязаная з дзяцiнствам таямнiцаю... А раман - гэта цяжар, гэта сусвет, якi могуць трымаць толькi моцныя плечы.

Вы хочаце, каб я вам расказаў, як я пiшу раман? Вымушаны папярэдзiць, што гэта нi ў якiм разе нельга ўспрымаць як рэцэпт, бо ў кожнага аўтара свой метад, якi адпавядае ягонаму тэмпераменту цi, калi выкарыстоўваць слова, якое я не надта люблю, ягонаму натхненню. Скарыстаўшы выпадак, я хацеў бы абвергнуць адну легенду. У мяне часта высакамерна пытаюцца:

- Вы хутка пiшаце?

- Вельмi.

- Здаецца, за месяц раман?

- Не, за адзiнаццаць дзён*.

* Звычайны сiменонаўскi раман (накшталт "Порта ў тумане") - гэта найчасцей прыкладна 180 старонак такой кнiгi, якую вы цяпер чытаеце. Такiм чынам, пiсьменнiк у сталую сваю пару пiсаў прыблiзна 16 старонак у дзень. Калi ўлiчыць ягоную фенаменальную працаздольнасць, багатыя фантазiю i вопыт, характар i надзвычайную стылёвую простасць многiх раманаў, распрацаванасць абраных метадаў i выдатныя ўмовы жыцця, а таксама той факт, што з узростам Сiменон пiсаў раманы ўсё радзей (да чатырох на год), то ў гэтай, няхай сабе i неверагоднай, вынiковасцi няма нiчога фантастычнага. (Заўв. перакладнiка.)

- Усё правiльна! Усё правiльна!

Мой суразмоўца трыумфуе. Ён мяне не чытаў. А цяпер ён атрымаў пацвярджэнне, што мяне i чытаць няварта, бо раман, напiсаны за адзiнаццаць дзён, можа належаць толькi да сама нiзкасортнай прадукцыi.

Не думайце, што я перабольшваю. Многiя крытыкi гэтак жа прадузята настроены супраць аўтараў, якiя пiшуць хутка, але гэта сведчыць, што яны блага знаёмыя з гiсторыяй лiтаратуры. Не, яны, канечне, ведаюць, што вялiкi Бальзак вельмi часта выдаваў за ноч па сорак старонак. Але яны могуць палiчыць Бальзака нейкай пачвараю, а то i аўтарам народных раманаў.

Ну, а Стэндаль? Вось ужо хто з'яўляецца, i зусiм справядлiва, лiтаратарскiм аўтарытэтам. Аднак Стэндаль напiсаў "Пармскi манастыр", у якiм амаль тысяча старонак, калi я не памыляюся, менш як за паўтара месяца*.

* "Пармскi манастыр" - раман памерам прыкладна 560 старонак такой кнiгi, якую вы цяпер чытаеце. Калi Сiменон i праўда не памыляецца, то Стэндаль пiсаў па 12-14 такiх старонак у дзень. (Заўв. перакладнiка.)

Гюго закончыў "Марыён Дэлорм" за дзевяць дзён, iншыя п'есы забiралi ў яго таксама менш як месяц, i кожнае ранiцы, перш чым заняцца штодзённымi справамi, ён пiсаў па сотнi радкоў вершаў.

Я выглядаю так, нiбыта апраўдваюся. I тым не менш кажу з усёй шчырасцю: як на маю думку, дык хутка ты працуеш цi не, не мае анiякага значэння. У мяне ёсць сябры-мастакi, якiя пiшуць карцiну за некалькi гадзiн, а ёсць i такiя, якiя тыднямi працуюць над адным матывам, аднак i тыя i другiя ў роўнай ступенi адметныя жывапiсцы.

У мяне часта пытаюцца:

- Як вы знаходзiце сюжэт?

А нiяк не знаходжу. Я яго не шукаю. Я мог бы сказаць, практычна зусiм не перабольшваючы, што сюжэт мяне не цiкавiць. Давайце паглядзiм. Праз некалькi дзён я вярнуся ў свой канадскi дом i сяду за пiсьмовы стол. У мяне проста рукi чэшуцца пiсаць: ужо некалькi месяцаў я не пiсаў, а мне гэта неабходна, як наркаману наркотык.

Калi я апынуся дома, мне будзе вельмi проста ўвайсцi ў стан мiлаты. Гэты выраз, якi, несумненна, выклiча ў вас усмешку, - адзiны, якi я змог знайсцi, каб вызначыць стан, неабходны для творчае працы. Калi хочаце, гэта своеасаблiвыя ўцёкi ад рэальнага жыцця. За дзень да таго, як трэба сядаць за раман, я зазвычай прагульваюся i не пазнаю знаёмага наваколля, цi, дакладней, яно страчвае для мяне сваю рэальнасць, шчыльнасць. Я сустракаю людзей, з якiмi бачуся звычайна, i вiтаю iх усё роўна як у сне, а то i зусiм забудуся паздароўкацца.

Цi не ў трансе я? Гэта задужа гучнае слова, а я баюся i гучных слоў, i гучных iдэй. I тым не менш. Аднак прадоўжым...