Adam Mickiewicz - Grażyna

zajrzeć a. zaźrzeć (daw.) – zazdrościć. [przypis edytorski]

ojczyc (daw.) – syn ojca, dziedzic (por.: księżyc : syn księcia). [przypis edytorski]

od ziemie (daw. forma D.lp) – dziś: ziemi. [przypis edytorski]

Naszedł i z tronu zmiótł Olgierdowica – Witołd wypędził z Wilna Skirgajłę i sam Wielkie Księstwo objął. [przypis autorski]

owładał – dziś: owładnął. [przypis edytorski]

By jego poseł, jak Krywejty goniec – u starożytnych Litwinów był rząd po części teokracki. Kapłani wielki wpływ mieli. Najstarszy z nich zwał się Kriwe Kriwejto lub Kirwejto . Kronikarze, którzy Litwę od Rzymian lub Greków wyprowadzać chcieli, upatrywali w tytule kapłana wyraz grecki Κυρίος , Κυρίοτατος . Mieszkanie tego naczelnika religijnego było niedaleko miasta Romowe w Prusach, gdzie potem wieś Heiligenbeil. Tam pod świętym dębem odbierał ofiary i stamtąd ogłaszał swoją wolę, rozsyłając po kraju wajdelotów i sygonotów uzbrojonych laską na znak pełnomocnictwa wielkiego kapłana. Ob.[acz] Guagnini Alexandri: Rerum Polonicarum tomi III , Francofurti 1584, v. II. p. 107 i w zbiorze Elzewirów p. 321; Kotzebue, t. I, p. 81; Cromeri Martini, Polonia sive de originibus et rebus gestis Polonorum libri XXX , Coloniae Agrippinae, a. MDLXXXIX (libro III, p. 42). [przypis autorski]

brzeszczot – ostrze broni białej. [przypis edytorski]

obeszło – tu: otoczyło. [przypis edytorski]

nie na to może, aby zasnął – nie po to może, aby zasnąć (składnia łac.). [przypis edytorski]

miał się precz – skierował się do wyjścia. [przypis edytorski]

ukaz (z ros.) – rozkaz. [przypis edytorski]

podwoje – drzwi. [przypis edytorski]

Grażyna (z lit. grażas : piękny) – dosł.: piękna. [przypis edytorski]

poziomy – tu: niski. [przypis edytorski]

sercem (…) wydawała męża – tu: była podobna do męża a. wydawała się podobna do mężczyzny, wyrażała męskość. [przypis edytorski]

Igłę, wrzeciono, niewieście zabawy gardząc – dziś z N.: igłą, wrzecionem, niewieścimi zabawami gardząc. [przypis edytorski]

Często, myśliwa, na żmudzkim rumaku – konie żmudzkie, na których jazda litewska tyle dokazywała, nie musiały być tak słabe, jakimi je dziś widzimy. Godna wspomnienia z tej okoliczności dawna piosnka litewska o koniu Kiejstuta ( tłumaczenie ): Wszak nad tatarskie nie ma w świecie koni,/ Nad niemiecką nie ma broni:/ A z Litwy rodem jest konik Kiejstuta,/ Szabla jego w Litwie kuta./ Konik cisawy, niewielkiego wzrostu:/ Szabla okuta po prostu./ Za cóż na widok Kiejstutowej burki,/ Drżą Niemce i bledną Turki?/ Niemiec z Kiejstutem gdy w szable zadzwoni,/ Złamie bułat na żelezie;/ Chan krymskim koniem od żmudzkiej pogoni/ Głowy w hordę nie uwiezie./ Bo gwałt, co ramię na cięcie wytęża,/ Przechodzi i do oręża;/ Bo serce jezdca, na wojennym błoniu,/ Po połowie bije w koniu. [przypis autorski]

kirys (z fr.) – pancerz. [przypis edytorski]

z pociechą – tu: ku uciesze. [przypis edytorski]

acz (daw.) – chociaż. [przypis edytorski]

doma (daw.) – w domu. [przypis edytorski]

wszędy (daw.) – wszędzie. [przypis edytorski]

władnie (daw.) – włada. [przypis edytorski]

niesnadnie (daw.) – niełatwo. [przypis edytorski]