Gotthold Lessing - Laokoon

Richardson dodaje: historia Laokoona ma tylko prowadzić do patetycznego opisu ostatecznego zburzenia (…) – [w:] De la peinture , t. III, s. 516: „ C'est l'horreur que les Troїens ont conçue contre Laocoon, qui était nécessaire a Virgile pour la conduite de son poëme; et cela le méne à cette Description pathétique de la destruction de la patrie de son Héros. Anssi Virgile n'avait garde de diviser l'attention sur la dernière nuit, pour une grande ville entière, par la peinture d'un petit malheur d'un Particulier ”. [przypis redakcyjny]

micat alter (…) morsu (łac.) – zabłyska tu jeden i prosto/ Godzi na Laokonta, całego od góry do dołu/ Obejmując i zębem zjadliwym w pachwinę się wgryza. [przypis tłumacza]

wiersze Sadoleta – por. O studiach J. Klaczki nad Odrodzeniem przez dr Pawła Popiela, „Przegląd Polski” grudzień 1899. [przypis tłumacza]

Bis medium amplexi (…) capite et cervicibus altis – Dwakroć ciało ściśnięte i barki, i szyja;/ Dwakroć gad hardym karkiem nad głowę się wzbija. [przypis redakcyjny]

Spence, Józef (1609–1768) – słynny angielski znawca sztuki; napisał w formie dialogu dzieło, w którym starał się dzieła rzymskich poetów objaśniać za pomocą starożytnych dzieł sztuki i odwrotnie. [przypis tłumacza]

Polymetis – pierwsze wydanie z r. 1747, drugie z 1755 pt. Polymelisor an Enquiry concerning the Agreement between the Works of the Roman Poets and the Remains of the ancient Artists, being an Attempt to illustrate them mutually from one another. In ten Books, by the Revd. Mr. Spence (London); także parę razy już drukowany wyciąg, który R. Tindal zrobił z tego dzieła. [przypis redakcyjny]

Waleriusz Flaccus – poeta rzymski z I-go wieku po Chrystusie, napisał poemat opisowy Argonautica . [przypis redakcyjny]

kiedy Waleriusz Flaccus opisuje skrzydlatą błyskawicę na rzymskich tarczach (…) gdy obraz takiej tarczy ujrzę na starym pomniku – [por.] Valerius Flaccus, lib. VI, v. 55, 56; Polymetis. Dialog , VI, p. 50. [przypis redakcyjny]

jedno miejsce u Owidiusza, w którym zmęczony Cephalus woła do chłodzących wiatrów – [por.] Owidiusz, Metamorfozy , ks. VII. [przypis tłumacza]

Juvenalis porównywa bogatego nicponia z kolumną Hermesa – [patrz:] Juvenalis, Satyra VIII, w. 52–55 (M). [przypis redakcyjny]

Echion – malarz grecki z IV wieku przed Chr. Jego obraz u Lessinga nazwany Nova nupta verecundia notabilis . [przypis tłumacza]

Czyż (…) żaden poeta więcej widzieć go nie mógł (…) – [por.] Tibullus, Elegia 4, ks. III; Polym. Dial. , VIII, p. 84. [przypis redakcyjny]

poeta Wulkana zmęczonym, a twarz jego (…) płonącą nazywa – [por.] Statius (poeta rzymski 15–98 po Chr.), Silvae , 5 w. 8; Polym. Dial. , VIII, p. 84. [przypis redakcyjny]

Lukrecjusz opisuje zmianę pór roku (…) – Lucretius, De rerum natura , ks. V, 736–747 (N). [przypis redakcyjny]

Wergiliusza „pontem indignatus Araxes – [patrz:] Eneida , VIII, w. 725; Polymetis. Dialog , XIV, p. 230. [przypis redakcyjny]

Addisona, który (…) nie odróżnił wypadków, w których przystoi poecie naśladować artystę (…) – w rozmaitych miejscach swojej podróży i swojej rozmowy o monetach starożytnych. [przypis redakcyjny]

starożytni poeci dodają Bakchosowi po największej części rogi (…) mówi Spence (…) – Polymetis Dial. , IX, p. 129. [przypis redakcyjny]

w uroczystym nawoływaniu Bakchosa u Owidiusza – [patrz: Owidiusz,] Metamorph. , lib. IV, v. 19–20. [przypis redakcyjny]

rogi przymocowane do diademu, jak to widzieć można na jednej głowie w królewskim gabinecie w Berlinie – Begeri, Thes. Brandenb , vol. III p. 242. [przypis redakcyjny]

Minerwa i Junona (…) pyta Spence – [patrz:] Polymetis Dial. , VI, p. 63. [przypis redakcyjny]

Tajemnice Samotrackie – por. Rubensohn, Die Mysterienheligthümer in Eleusis und Samothrake , Berlin 1892. [przypis redakcyjny]

Spence (…) przyjął raz na zawsze za zasadę przy poetycznym opisie, że nic nie jest dobrym, co by niestosownym było, gdybyśmy to przedstawili na obrazie albo na posągu – [por.] Polymetis Dial. , XX p. 811: „Scarce any thing can be good in a poetical description, which would appear absurd, if represented in a statue or picture”. [przypis redakcyjny]

Statius i Flaccus żyli w czasie, w którym poezja rzymska była już w upadku (…) – [patrz:] Polymetis Dial. , VII p. 74. [przypis redakcyjny]

Wenera chce się zemścić na swych gardzicielach, Lemnijczykach – według podania Lemnijczycy, porozwodziwszy się ze swymi żonami, poślubili niewolnice trackie. [przypis tłumacza]

nawet patrząc na Furię, nie tracimy z oczu Wenery. To czyni Flaccus – Argonautika , lib. II, v. 102–106. [przypis redakcyjny]

To samo czyni Statius – [w:] Thebais , lib. V, v. 61–64. [przypis redakcyjny]

To czyni Flaccus (…). To samo czyni Statius – obaj poeci przedstawili w pomienionych przytoczeniach Wenerę, bądź to z cętkami na policzkach ( maculis suffecta genas ), jak wyżej, bądź to „z pochodnią w ręku i szalejącą” ( ignes gerentem… saeva formidine ). [przypis tłumacza]

Bakchos w świątyni na wyspie Lemnos (…) stał w rogi zaopatrzony – [por.] Valerius Flaccus, Argonautica , lib. II, v. 265–73: „ Serta patri, juvenisque comam vestesque Lyaei/ Induit, et medium curru locat; aeraque circum/ Tympanaque et plenas tacita formidine cistas./ Ipsa sinus hederisque ligat famularibus artus;/ Pampineamque quatit ventosis ictibus hastam,/ Respiciens, teneat virides velatus habenas/ Ut pater, et nivea tumeant ut cornua mitra,/ Et sacer ut Bacchum referat scyphus ”. Wyraz „ tumeant ” w przedostatnim wierszu, zdaje się zresztą, jakby wskazywał, że rogów Bakchosowi nie robiono bynajmniej tak małych, jak sobie wyobraża Spence. [przypis redakcyjny]