без автора - Песня аб паходзе Ігаравым

Во, невясёлая, брацці, гадзіна настала!
Сілу пустыня прыкрыла ўжо грознай навалай:
Крыўда паўстала у ўнука Дажджбожага сілах,
Дзевай яна на Траянаву землю ўступіла,
Крыллем лябяжым па моры ўспляснула, a ў Доне
Плюскатам спудзіла шчасныя часы ў бяздонні.
Князевы споркі — людзям ад паганых загуба;
Стаў гаварыць брат да брата ca злосці, нялюба:
"Гэта i гэна маё!" Ды пачалі казаці
Князі аб малым: "Во гэта вялікае, браце!"
А на сябе самі згубства каваці няўстанне...
Скрозь жа на Русь набягалі з пабедай пагане.
О, як далёка сакол заляцеў ў гэну пору,
Птушак пужлівых збіваючы,— к сіняму мору!
A ўжо адважнага Ігара войска не ўскрэсіць!
Па ім Карына заклікала, гледзя на месяц.
Жэля па Рускай зямлі паняслася з трывогай,
Смагу наводзячы людзям у полымя рогу.
Жоны заплакалі рускія ў жальбах нябылых:
"Ўжо нам ні мысляй памысліць мужоў сваіх мілых,
A ні падумаці думай, ні вочмі сваімі
Ix азіраць на пуховай пасцелі жывымі.
Срэбрам i золатам тым пагатове ніколі
Нам не пацешыцца ў долі, самотнае долі!"
I застагнаў жа, о, брацці, грод Кіеў тугою,
А той багаты Чарнігаў — напасцю благою!
Журба па Рускай зямлі разлілася разводдзем,
Ды пацякла ненасытная жальба ў народзе.
А на сябе самі князі загубства кавалі,
А тут паганыя самі адны не чакалі,
Панаваліўшысь на Рускую землю з пабедай,
Дань вымагалі па белцы з двара даўным следам.
Тыя бо два Святаславічы, храбрыя воі — Ігар,
Ўсяволад, няпраўду збудзілі сабою,
Што быў прыспаў іхні бацька, той грозны, вялікі
Кіеўскі князь Святаслаў. Ён жа не для прылікі
Грозьбаю быў над варожымі сіламі злымі
З войскам харобрым сваім i мячамі стальнымі.
На Палавецкія землі нагой наступіўшы,
Ўзгоры i яры пакуль не стаптаў, стуль не выйшаў.
I замуціў там азёры i рэкі ў чаротах,
I засушыў там крыніцы i дрыгвы-балоты,
A паганага Кабяка з узлучыны морскай,
Як бураломнае віхрышча, выхапіў дзёрзка
Ад тых палкоў палавецкіх, жалезных, агромных,
Ажно зваліўся Кабяк ў Святаслава харомах!
Тут венедыйцы i немцы, тут грэкі й маравы
Славу вялікую дружна пяюць Святаславу.
Ігара каюць, нашто патапіў ён багацце —
Ў донні Каялы-ракі палавецкай загаціў,—
Золата рускага ўсыпаўшы там вельмі многа.
Там жа князь Ігар ссаджаўся з сядла залатога
Ды на сядло ўжо нявольніка ціха садзіўся.
Ў горадах сцены занылі, шум-гоман спыніўся.

А на горах у Кіеве гэтае ночы
Святаславу прысніўся сон смутны, прарочы:
"Адзявалі мяне,— кажа,— звечара зморна
На цясовай краваці пасцілкаю чорнай;
Віно сіняе чэрпалі мне, бы ў вяселлі,
A ў віне тым благое намешана зелле.
А з пустых палавецкіх каўчанавых жэрлаў
Мне на грудзі там сыпалі буйныя пэрлы,
Ды так песцяць мяне. A ўжо дошкі ў праломах
I без скрэп на маіх златаверхіх харомах.
Усю звечара ноч груганнё грумкацела,
На балонь каля Плеснеска ўжо даляцела,
Пабыло на балоцістых нетрах Кісані
I да сіняга мора няслося на ранні!"
I казалі на гэты сон князю баяры:
"Ўжо туга, княжа, розум адзела твой хмарай!
Гэта з бацькава там залатога пасаду
Сакалы два зляцелі сачыці прынаду —
Горад Тмутаракань пашукаці з разгону
Або ўдоваль напіціся шоламам Дону.
I ўжо сокалам гэным шаблямі паганых
Пападсечана крылле на дзікіх палянах,
A саміх у жалезныя спуталі путы.
Ў трэці дзень патануў свет у цемрадзі лютай:
Сонцы два пацямнелі, слугты агнявыя
Згаслі два, з імі месяцы два маладыя —
Святаслаў i Алег апрануліся цьмою,
I на моры яны патанулі абое,
I вялікай буянасці хану дадалі.
Цьма пакрыла святло на рацэ на Каяле,
А па Рускай зямлі, як гняздо тое рысяў,
Чарадою скрозь полаўцы параспаўзліся.
Ўжо ўзнялася над хвалай благая пахула,
Ўжо насілле над воляй уссела-сагнула,
I ўжо рынуўся Дзіў на зямлю на прыселлі.
Вось бо гоцкія красныя дзевы запелі
На пахілістым беразе сіняга мора,
Рускім звонячы золатам, сочачы зоры.
Ўсё пяюць яны Бусавы часы i справы
Й Шараканавай помсты лялеюць праявы.
A ўжо мы во, твая маладая дружына,
Больш не знаем з табою вясёлых часінаў".
Тады вялікі Святаслаў
Азваўся словам залатым,
Змяшаным з горкімі слязьмі,
I так сказаў баярам тым:
"О сыны мае, Ігар i Ўсевалад!
Рана пачалі крышыці
Мячамі зямлю Палавецкую,
А сабе славу сачыці.
Але толькі не з чэсцяй уходалі,
Бо вы не ў чэсці i хвале
На тым полі далёкім паганскую
Кроў на зямлю вылівалі.
Вашы сэрцы ў сталь крэпка закованы —
Ўзброены гартам адвагі,
Але што ж натварылі сівізне вы
Тамка маёй без развагі?
Не даждалі багатага й сільнага
Брата майго Яраслава
На падмогу з яго мнагавоямі,
3 войскам чарнігаўскім бравым.
A ваякі яны ўсе сусветныя:
Там i магуты, й шальберы,
I татраны упобач з равугамі;
Там тапчакі і альберы.
А яны бо з нажмі захаляўнымі
I без шчытоў б'юцца жвава —
Пабяджаюць палкі толькі клікамі,
Звонячы прадзеднай славай.
Але вы там сказалі: мужаймася
Самі з сваімі мячамі!
Славу самі захопім пярэднюю
Й з задняй падзелімся самі.
A ці ж дзіва тут, брацці, вялікае
Памаладзеці й старому!
Калі сокал у годах — ён высака
Птушку ўзбівае ад дому;
Не папусце гнязда свайго роднага
Ў крыўду, як бача трывогу.
Але гора ўсё ў тым, што во буйныя
Князі ўжо мне ў непадмогу:
Тыя часы ў нішто абярнуліся.
Вось бо ля Рымава зрана
Пад шаблямі крычаць палавецкімі,
A Уладзімер — у ранах!
I туга i нуда сыну Глебаву,
A ўсё з таго, што крышыці
Не у час шлі зямлю Палавецкую,
А сабе славу сачыці!.."