Янка Нёманскі - Рамэа і Джульета на Беларусі

— Ай, што ты, Ясю! Ну падумай толькі: ні твой, ні мой бацька нас не прымуць да сябе; паехаць куды далёка — добра, але за каго я буду лічыцца? Вось што, Ясь. Схадзі яшчэ да тутэйшага папа. Табе нічога, што можа вянчаць праваслаўны поп? Нічога? Ну дык добра! Хутка ідзі да яго — ён не мае такога гонару, як ксёндз. Я ж цябе яшчэ пачакаю, але спяшайся.

Ясь, здавалася, хацеў спрачацца, але, схапіўшы капялюш, барзджэй кінуўся ў бакоўкі. Царква была на другім канцы мястэчка. Народу тут было шмат менш, чымся на пляцы, і мала хто цікавіўся тым, як Ясь хутка бег да царквы. Падышоўшы к дому папа, Ясь трохі прыпыніўся, прыкмеціўшы праз адчыненыя вокны шмат гасцей там. Але справа не дазваляла доўга думаць, і ён узышоў на шырокі ганак.

— Каго табе трэба?

Ясь азірнуўся. На плеценым крэсле, разваліўшыся, сядзела тоўстая пані, мусібыць, сама пападдзя.

— У мяне ёсць пільная справа да бацюшкі.

Пападдзя грузна паднялася, аж заскрыпела падлога, падышла да аднаго з вокан і паклікала:

— Бацюшка! Да цябе прыйшлі, выйдзі сюды!

Спусціўшы некалькі хвілін, на ганак высунуўся дзябёлы бацюшка з тоўстым жыватом і чырвоным потным тварам. Усеўшыся, ён кіўнуў пальцам Ясю, падклікаючы гэтым яго да сябе.

— Адкуль ты, хлопец? — запытаўся поп Завідовіч.

— Я лятцоўскі, — адказаў Ясь.

— Лятцоўскі? Я там траха не ўсіх ведаю, цябе ж штось не прызнаю.

— Вы мяне, бацюшка, і не павінны ведаць, бо я католік, сын Пранціся Ляшкевіча.

— Сын Пранціся? Дык гэта ты сватаўся да дачкі Васіля Хлэмкі? А малайчына Васіль — так тонка адбрыў твайго бацьку!

Поп зарагатаў, і жывот яго, як мяшок сена, затросся пад яго сінім халатам. Уняўшыся, ён запытаўся:

— Чаго ж ты прыйшоў да мяне?

— Па важнай справе. Трэба было б вам аднаму сказаць.

— Не бойся! Матушка нам не пашкодзіць.

— Я хачу ўсё ж такі жаніцца на Алесі, хоць нашы бацькі нам і не дазваляюць.

— Як жа гэта вы жэніцеся без бацькоўскага дазволу?

— А так: няхай бацюшка павянчае нас таемна.

— Ды ты што, хлопча, сваю галаву на плячах носіш? Без дазволу бацькі, ды яшчэ за католіка аддам я дзяўчыну? Не, ідзі сабе дадому і не марнуй дарэмна часу.

Бацюшка ўстаў, мяркуючы ісці да сваіх гасцей.

— Бацюшка, ці ж з дабра я прыйшоў да вас? Я прашу нас абаіх зрабіць шчаслівымі!

Матушка пачала шаптаць на вуха папу.

— Ну добра! Я згодзен на тваю просьбу, хоць і бяру грэх на сваю душу. Трэба шмат прасіць бога, каб адмаліць мне гэты грэх, ад цябе таксама патрэбна належная ахвяра яму. Калі заплаціш сто рублёў, то я павянчаю вас.

— Што, сто рублёў? — умяшалася матушка. — Хлопец жэніцца без бацькавае гаспадарскае волі, дык ён табе ні жывёлы, ні гасцінцаў, ні начыння не дасць, а дасць толькі чыстымі грашыма. Лічы паўтары сотні, ды годзе!

— Праўду кажаш, матушка, але дзе ж хлопец знойдзе столькі грошай?

— Бацюшка, і сто для мяне многа, я ж яшчэ не гаспадар.

— Вось і тое ж, каб ты быў самавіты гаспадар, можа мы на менш сышліся б.

— Скіньце, бацюшка.

— Не, ні аднаго гроша, як хочаш.

— Шго ж рабіць? Прашчайце, аставайцеся здаровы. Нібы пабіты і аплёваны, Ясь сыходзіў з ганка. Поп паклікаў яго назад.

— Ну, я скідаю дзесяць рублёў. Вярніся, — сказаў ён.

— Эх, што будзе — то будзе! Я згодзен, — павесялеўшы, сказаў Ясь. — Толькі не ўсе грошы зразу.

— Э, не! Не толькі зразу, але і ўперад, да вянца.

Ясь, не кажучы ні слова, павярнуўся і са знікшай галавою накінуў папоўскі дом.

Сонца ўжо спусцілася зусім нізка. Пляц, дзе быў кірмаш, апусцеў. Алеся бачыла, што ідзе Ясь такі самы смутны, як і ад ксяндза. Сустрэўшы яго, ужо і не пыталася аб выніках перамоў з папом. Некалькі хвілін пасядзелі яны моўчкі, засмучаныя, без думак, без волі. Потым Ясь узяў яе за руку.

— Годзе нам тут сядзець, годзе чакаць дапамогі ад людзей! Кланяцца ды прасіць я больш ніколі не буду. Калі людзі абыходзяцца з намі па-воўчы, то і мы павінны так рабіць, іначай нас загрызуць. Быў я ў папа: сто рублёў вылажы, як капеечку, і ўсё зробіць. Дык калі ж за грошы яны ўсё прадаюць — і бога, і людзей, — то я здабуду гэтыя грошы. Кіну я свайго бацьку, паеду ў які-небудзь горад, зараблю грошы і адкуплюся ад бога і іх служкаў. Толькі ці будзеш ты чакаць мяне, Алеся?

— Хоць усё жыццё чакаць, абы потым быць назаўсёды з габою!

Яны ўсталі. Алеся паглядзелася ў маленькае люстэрка. Раптам пачуўся бразгат і голас за сцяною: «Дзе мой Ясь?»

Пранцісь Ляшкевіч быў не такі чалавек, каб прапусціць такое вялікае свята, не паехаўшы да касцёла. Устаўшы рана, ён быў трохі здзіўлены, што Яся ўжо не было дома. Гэта не спадабалася Пранцісю, бо ён хацеў ехаць на кірмаш і да касцёла як мае быць, з сям'ёю. Але з часу заручын у Хлэмкавых між Прапцісам і яго сынам ладу не было. Праз гэта Пранцісь, выязджаючы на кірмаш адзін, не рупіўся шукаць сына. Прастаяўшы ў касцёле доўгую знарочыстую імшу, Пранцісь доўга гасціў у сябра. Потым вырашыў завезці ладны гасцінец для пана ксяндза — бутэльку з мёдам.