Янка Нёманскі - Рамэа і Джульета на Беларусі

Алеся спалоханымі вачамі пазірала на бацьку і не магла ўцяміць, што зрабілася. Васіль, пачырманеўшы ад злосці, буйнымі крокамі таптаўся па хаце. Маці, падпёршы галаву рукою, моўчкі сядзела каля стала.

— Дзядзька Васіль, што вы тут нарабілі? — запытаўся Ясь.

— Ідзі і ты за сваім бацькам, табе тут месца няма, — прабурчаў Васіль.

— Чаго ж вы на мяне злуеце? Я вам кепскага нічога не зрабіў. Калі вы не хочаце паладзіць з маім бацькам, дык можна абысціся і без яго. Аддайце мне Алесю, я жанюся без бацькавай волі.

— Эх, галубе, — прамовіла Таццяна, — якое ж гэта будзе жыццё, калі твой бацька будзе заўсёды павоўчы глядзець на Алесю. Не, так нельга рабіць.

Алеся стаяла ні жывая, ні мёртвая. У яе галаве ніяк не ўкладалася тая злыдная перамена, якая раптам прыкончыла ўсё шчасце. Яна не бачыла, як Ясь, зірнуўшы на яе, выйшаў з хаты з паніклаю галавою. Зразу стала так пуста і ў хаце, і на душы.

Быў другі дзень сёмухі. У мястэчку Дунаеўцах, дзе быў стары і далёка вядомы касцёл, у гэты дзень штогодна адбываўся кірмаш. Многа народу — і католікаў, і праваслаўных, і яўрэяў — з'язджалася ў Дунаеўцы вёрст за дваццаць пяць ці трыццаць: адны ехалі гандляваць, другія — купіць што-небудзь з гаспадарчых спраў, трэція — паслухаць набажэнства ў знатным касцёле, але больш ехала сюды проста пабыць на людзях.

Імша ўжо даўно скончылася. Недалёка ад касцёла сярод велізарнага саду стаяў плебань ксяндза пробашча Галеўскага. Сам пробашч — высокі, сыты, з чыстым белым тварам чалавек.

Ксёндз з каменна-спакойным тварам трымаў у руках кнігу.

У пакой увайшоў Ясь і нясмела прыпыніўся каля дзвярэй. Ксёндз кінуў на яго востры позірк і прыжмурыў вочы, углядаючыся і ўспамінаючы, хто б гэта быў. Ясь пад калючым вокам ксяндза павярнуў галаву ўбок і чакаў.

— Здаецца, пан будзе сын Пранціся Ляшкевіча? — запытаўся ксёндз.

— Але, пане ксёнжа, — адказаў Ясь.

— Не схожы вы са сваім бацькам. Ваш бацька добры і шчыры католік, вы ж не ходзіце да касцёла.

— Пане ксёнжа, я прыйшоў да вашае міласці прасіць аб адной справе.

— Якая ў вас да мяне справа? Я з нехрысцем спраў не вяду.

— Уперад выслухайце мяне, а потым ужо будзеце ці сварыцца, ці злітуецеся нада мною. Пан ксёндз, мусіць, ведае, што я засылаў сватоў да лятцоўскага Хлэмкі?

Ксёндз аж падскочыў на крэсле, страціўшы на момант увесь свой спакой. Але раптам твар яго зрабіўся зноў каменным, толькі па губах лятаў злыдны посмех.

— Чаму ж пан не ажаніўся? Часу, здаецца, было досыць пасля заручын?

— Ведаеце, пане ксёнжа, што нашы бацькі ўпартыя, як быкі: уцямілі сабе, што калі рознае веры людзі, дык ім і жаніцца нелыа. Я ж не хачу мець жонкаю сабе нікога, апроч Хлэмкавае дачкі, хоць яна і праваслаўная.

— Не паганьце свайго бацькі, вы яго не варты. Чаго вы прыйшлі да мяне?

— Я прыйшоў прасіць вас пашлюбаваць мяне з Алесяю і без дазволу бацькоў.

— Без дазволу? Дый каб твой бацька, гунсваце ты, прыйшоў прасіць мяне аб гэтым, то і тады б я не адчыніў яму дзверы. Як асмеліўся ты казаць гэта?

— Пане ксёнжа, змілуйцеся... выслухайце.

Ксёндз ускочыў на ногі і, як вецер, пачаў насіцца па пакоі. Потым, прыныніўшыся супраць Яся і ўтупіўшы ў яго твар свае блішчастыя ад гневу вочы, не сваім тонкім голасам закрычаў:

— Ты забыўся, адцураўся ад нашае веры! Д'ябал звязаў цябе з дачкою недавярка, усе дзеці вашы будуць недавяркамі! Не, я не падыму руку даць благаславення нашага бога нехрысцям! Прэч адсюль, з гэтага святога месца!

— Я мысліў, ксёнжа, што найду ў цябе падтрыманне, як у служкі найвышэйшага бога, якому ўсе роўны, вера, дзеля якой усе людзі — дзеці. Вы ж мяне праганяеце ад сябе, як брудную сабаку.

Ясь павярнуўся, выйшаў з пакоя.

На пляцы кірмаш кішэў вясёлым, клапатлівым народам. Ясь ішоў, не бачачы ні людское радасці, ні светлага сонца. Тая надзея, з якою ён раніцаю спяшаўся на кірмаш і якая грэла яго сэрца да сустрэчы з ксяндзом, патухла, і перад ім стаяла зноў няведамая будучыня. Як у цяжкім сне, праціскаўся ён к Бэркавай карчме, дзе ўмовіўся сустрэцца з Алесяю, каб паведаміць яе аб перамове з ксяндзом.

На зэдліку каля стала сядзела Алеся. Як толькі Ясь увайшоў, яна ўскочыла на ногі і кінулася да яго, але так і прыпынілася, угледзеўшыся ў яго твар.

— Ну што? — без надзеі ў голасе запыталася яна.

— Што? Нічога, як я і казаў, — ледзьве вымавіў Ясь.

— Што ж рабіць, Яська мой родны?

— Пераламаць іх усіх мы пакуль што не зможам. Бацькі нашы цёмныя, розум у іх забіты, а з панствам звяжашся — нічога не будзе. Аблыталі нас вераю, установамі і трымаюць, як павукі мух у гэтай блытаніне. Я табе ўжо казаў: давай жыць разам без шлюбу.