Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

Па свой спакой я й зайшоў у «Арабiку» й сеў на высакаватае крэсла за вялiкую стойку. Стойка цёмная дзераўляная й чыстая, яна вялiкiм паўколам займала амаль увесь пакой, сьцены якога былi шчыльна абабiтыя чырвонай тканiнаю. Вузкiя акенцы сьвяцiлiся цёпла-аранжавымi геамэтрычнымi вiтражамi. Бармэн i афiцыянтка рухалiся хуценька, не раўнуючы, як iльвы ў вальеры. За стойкаю, пры сьцяне, узвышалася этажэрка, састаўленая з дыхтоўных арачак, на ёй на круглых сподках залацiлiся ватрушкi. Бутэлькi з каньяком абступiлi споды, як вежы замкавы пляц. Са столi, забранай сьветлым паркалем, зьвiсалi на чорных ланцужках стылiзаваныя пад сэцэсiю сучасныя сакавiта-жоўтыя лiхтары. Карацей, стыль — курортны кiч, i я, каб не псаваць настрою, разгарнуў часопiс. Другая памылка. І нiякiх апраўданьняў. Паставiць парасон, сесьцi да яго сьпiнаю й чытаць часопiс — натуральная правакацыя, сапраўднае спакушэньне. Чалавек бачыць гаспадара, якi заняты чытаньнем сумнеўнага выданьня па псыхалёгii, «Аlter ego», бачыць выдатны парасон, такую патрэбную ў хмурнай Латвii рэч.

А я пiў каву бяз цукру й чытаў «Сацыяльна-псыхалягiчныя камэнтары да партрэту латыскай сям’i», праглядаў не безь цiкаўнасьцi станоўчыя рысы латыскага характару. Любоў да працы. Настойлiвасьць. Грунтоўнасьць. Сэнтымэнтальнасьць. Не разумею, чаму станоўчыя. Вернасьць лёсу й народу. Зазначаў я й не без задавальненьня (што з сабой зробiш — задавальненьне заўсёды зьяўляецца паперадзе рацыянальнага i разумнага) адмоўныя рысы. Зайздрасьць. Эгаiзм. У складальнiкаў таблiцы выйшла памылка, эгаiзм — станоўчая якасьць. Выхваленьне. Пасiўнасьць. Няўважлiвасьцьѕ Я радаваўся, i не з-за таго, што ў латышоў столькi адмоўных рысаў, а таму, што параўноўваў iх зь беларусамi. Мы ня горшыя, а толькi iншыя. Але радаваўся я дарэмна, бо, перагарнуўшы старонку, зiрнуў у кут i ня ўбачыў любiмага парасона з блiскучай скураной рукаяцьцю, ад якога застаўся адно чахол у маёй кiшэнi.

Першае, што я зрабiў — кiнуўся на вулiцу. Я стаяў на ганку кавярнi й глядзеў на мiнакоў. Дождж памацнеў. Па абодвух баках праспэкту Дубулты рухалася безьлiч розных парасонаў: стракатых, жаночых, чорных, сiнiх, мужчынскiх, празрыстых, дзiцячыхѕ Майго не было. Стаяць без парасона пад дажджом ня мела сэнсу. Я вярнуўся ў кавярню й сеў на сваё высокае крэсла. Бармэн запытальна паглядзеў на мяне. Я сказаў, што ў мяне скралi парасон. Ён пацiснуў плячыма й прамармытаў нешта накшталт таго, што яму няма калi глядзець за чужымi парасонамi.

Не люблю такiх бармэнаў — нiзенькi з прылiзанымi валосiкамi й тонкiмi вусамi цырульнiка, якому шанцуе. Такiя мужчыны носяць чаравiкi на высокiх абцасах, робяць манiкюр, пакутуюць на комплекс Напалеона й iмкнуцца спадабацца ўсiм асобам жаночага полу. У свае вольныя днi яны сядзяць у рэстаранах, прагульваюць не зусiм сумленна заробленыя грошы й перажываюць, што ня сталi вялiкiмi людзьмi. Яны нiколi не адмовяцца ад хабару й ад магчымасьцi незаўважна ўзяць чужое. Такiя бармэны не даважваюць, не дадаюць роўна столькi, каб чужы не заўважыў, а свой не пакрыўдзiўся. Такiх тыпаў поўна на курортах, у рэстаранах, барах, кавярнях, басэйнах i цырульнях. Бармэн з «Арабiкi» наагул ня выклiкаў бы ў мяне цiкавасьцi, каб не зьнiкненьне парасона. Я нават мог бы зазначыць, што бармэны-мужчыны ў шмат разоў лепшыя, чым жанчыны. Ён спрытнейшы, робiць усё больш артыстычна, нават таленавiта, але й крадзе незаўважна. І калi ён занёс парасон у падсобнае памяшканьне, дык забраць будзе вельмi цяжка.

Зьнесьцi маю рэч у падсобку магла й афiцыянтка — плюгкая кабета з пляскатым тварам, на якiм бялеў плястыравы крыжык. Цi то нехта ўдарыў пад вока, цi то ўскочыў якi струп, i яго схавалi пад плястыр? Такiх жанчын звычайна называюць не па iмю й не па прозьвiшчы, а па бацьку — Іванаўна, Пятроўна, Сiдараўнаѕ У яе славянскiм паходжаньнi сумневаў не было. Шырокi твар з носам-бульбiнаю, маруднасьць у рухах, адсутнасьць ветлiвасьцi й глыбока-глыбока схаваная душа бутлегера. У такiх цётак п’яныя мужчыны пытаюцца пра гарэлку ды вiно, i ў iх амаль заўсёды знаходзiцца апошняя пляшка за падвойны кошт. Калi для прафэсii бутлегера адшукаць самую адпаведную нацыянальнасьць, дык, напэўна ж, гэта будзе расеец. І мяне заўсёды дзiвiла, што ў амэрыканскiх фiльмах пра часы вялiкага эканамiчнага крызысу трыццатых гадоў усе бутлегеры былi падобныя да расейцаў ня вопраткаю й нават ня тварамi, а бясконцым жаданьнем выпiць самому ды напаiць усiх астатнiх. Калi кошт майго парасона з канвэртаванай валюты перавесьцi ў саракаградусную вадкасьць, атрымаецца лiтар, а то й паўтара. Так што афiцыянтка магла зрабiць рызыкоўны крок.