Адам Глёбус: Дом

Вяселле

Мы жэнiмся. Вяселле не такое, як ва ўсiх. Мы распiсваемся ў вёсцы Пагост. Выдатнае месца, каб спраўляць вяселле. Могiлкi люблю я. Могiлкi любiць Алена. Сведак бракуе. Жанчына, якая афармляе шлюб, здзiўляецца. Дзе госцi? Дзе сведкi? Дзе бацькi? У Менску чакаюць. Вы праўда прыехалi на аўтобусе? Мы — бедныя, i прыязджаем i з’язджаем з мястэчка Пагост рэйсавым аўтобусам.

Альбом

Ёсць рэчы, якiя робiш без пэўнай мэты, цi дакладней — iмпульс, якi штурхае iх рабiць, тоiцца ў глыбiнях iнтуiцыi... Таму цяжка растлумачыць iншым, нашто я перабiраю дзiцячыя фотаздымкi Алены, зробленыя цесцем, i, адабраўшы больш выразныя, клею iх у альбом. Нi жонцы, нi цесцю той альбом не быў патрэбны. Яны не выказалi нiчога адмоўнага, але i ўхвалы былi толькi ветлiвыя, не больш. Ёсць i ёсць, каб не зрабiў, нiчога б не здарылася б i не змянiлася. Зрэшты, я не разлiчваю на iх захапленне. Мяне цiкавiць iншае... Што? Пра тое я даведаюся пазней, калi Ядзя пойдзе ў першы клас, сядзе за парту, i яе сфатаграфуюць з букваром. Дачка прынясе са школы здымак, я пакладу яго ў «жончын» альбом i ўбачу: Алена i Ядзя — адзiн чалавек, якi адначасна жыве ў двух узростах. Насуперак логiцы, рацыi, розуму i папярэднiм сваiм ведам я ў гэта паверу, гледзячы на падабенства фотапартрэтаў дачкi i жонкi, Алены i Ядзi.

Яе тата

У жонкi ёсць адзiн чалавек, якi любiць толькi яе i больш нiкога. Калi я гавару з iм, мне падаецца, што ён нiкога i не любiў за сваё доўгае жыццё, акрамя яе. За гэтае пачуццё, за гэтую адданасць i шчырасць Алена хоча аддзячыць i запiсацца мардвiнкаю, як бацька. Яны абое ганарацца сваёю прыналежнасцю да вугра-фiнаў. Усё фiнскае, эстонскае, вугорскае ў iх добрае апрыоры. Каб не мая цешча, у жончыным пашпарце стаяла б: «мардвiнка». Але цешча, мудрая жанчына, сказала, што, жывучы ў славянскiм свеце, трэба выбiраць славянскую нацыянальнасць. Прозвiшча Бяляеў, якое носiць сям’я, выдуманае для жыцця ў савецкай iмперыi. Сапраўднае прозвiшча цесьця — Ісаеў. Так мая жонка робiцца беларускай.

Шкадаваннi

Знайсцi слова для азначэння iнтымных i найiнтымнейшых стасункаў з жонкаю проста неабходна. Бо ўсе гэтыя «сэксы», «трахi», «гэблi», «маркiтоўкi», «любошчы», «каханнi» з «любовямi» — не сямейныя. У нас прыжылося «шкадаванне». Прыжылося, змянiўшы сэнс. З яго выпарылася прынiжанасць i жальба, яно напоўнiлася пяшчотаю, ласкавасцю, цеплынёю. Я шкадую жонку, яна шкадуе мяне, мае галаву, спiну, вочы... Мы жывем у шкадаваннях.

Вершы

Пiсаць вершы недасягальнай каханцы, адсылаць iх у лiстах, чакаць адказаў... Ну вядома, такога ў лiтаратуры безлiч. Дульсiнеi, Лауры, Анабэлi Лi... А каб жонцы пiсаць? Нашто? А таму, што ў Алены да мяне быў iншы муж. А таму, што ў Алены i пасля мяне можа быць iншы муж. Таму, што на Алену наплывае наркатычны сон, i жыццё страчвае вартасцi, каштоўнасцi i прывабнасцi. Яе жыццё крышыцца i рассыпаецца. Побыт яе прыгнятае. Прэснасць патрабуе кiслаты, вогненнасцi i вастрынi. Ёй балюча i нясцерпна, яна такая:

Жонка

Вось так трымаецца свет? Не. Ён няўстойлiвы, нетрывалы, самаразбуральны i самастваральны. Прынамсi, у Алены ён такi. У iм, як у кожным мастакоўскiм жыццi, святы пераблытваюцца з шэрымi буднямi...

Свята

Прашу. Яна спыняецца. Дзякуючы вершам?.. Спыняецца, i дзякуй богу.

Пераклады

Спачатку жонка з захапленнем перакладае маю прозу. Чытае Белага, гартае слоўнiк Даля. Яна сябруе з расейскiмi метафарыстамi — Паршчыкавым i Яроменкам, што выкладаюць мае вершы з маскальскiх словаў. Чым больш я пiшу, тым меншае жончын iмпэт да перакладаў... Пазней яна наогул пакiдае чытаць мае тэксты. Знаходзяцца iншыя перакладчыкi. Рэч не ў гэтым, а ў тым, што я герметычна запакоўваюся ў сваю мову. Пераклады Алены — аматарскае захапленне, якое сваечасова згасае.

Брат-нябожчык

Брат у Алены быў — прыгожы, чарнавокi, добры i таленавiты. Прынамсi, усе такiм яго ўспамiнаюць. Брат прападае. Апошнi раз яго бачаць каля Акадэмii навук. Знiкае ён зiмою, а цела чалавека, падобнага да Аленiнага брата, знаходзяць ў Свiслачы, за 30 кiламетраў ад Менска ўнiз па плынi, толькi ўвесну, калi лёд сышоў. Ёсць шмат версiяў, хто i як яго забiў. Аленiн тата наогул адмаўляецца прызнаваць у нябожчыку сына. Алена застаецца з перакананнем, што яе брата забiваюць з-за музыкi... Так-так, ён выдатна грае на гiтары, ён захапляецца бiтам i рок-н-ролам, ён у 1968 годзе ўдзельнiчае у першым савецкiм рок-фестывалi. А саўдэпаўская iмперыя змагаецца са шкоднай iдэалогiяй усiмi метадамi, не грэбуе i забойствамi. Я, працуючы журналiстам, спрабую шукаць праўду, але не знаходжу. Знiкненне, забойства, пакуты жончынага брата застаюцца ў цемры таямнiчасцi. У гэтай безнадзейнасцi для ўсёй Аленiнай сям’i ярка i выразна гучыць адно iмя — Валодзя. Таму i мой прыход у жончыну сям’ю вiтаецца напачатку з-за iмя. Я мушу крыху кампенсаваць сваёй прысутнасцю iх страту. Гэта не гаворыцца, не абмяркоўваецца — так ёсць.