Іван Шамякін - Ахвяры

Ленін (зноў паглыблены ў працу. Гучаць яго бессмяротныя словы). «Альбо скласці непатрэбныя рукі на пустых грудзях і чакаць, кленучыся «верай» ва Устаноўчы сход, пакуль Радзянка і К0 здадуць Піцер і задушаць рэвалюцыю,— альбо паўстанне. Сярэдзіны няма...» «Ці ад таго, што мы, бальшавікі, абвясцім веру ў скліканне Устаноўчага сходу, ад гэтага голад згодзіцца пачакаць?» (Адрываецца ад паперы, заглядвае ў лісткі апанентаў, злосна ляпае па іх, абурана.) А гэта ўжо чорт ведае што! Дзіцячае разважанне! Каб карнілаўцы пачалі яшчэ раз, во тады мы паказалі б ім. А пачынаць самім — навошта рызыкаваць! Ах, як пераканаўча! Як рэвалюцыйна! Смех! А калі карнілаўцы другога прызыву навучыліся сяму-таму? Калі яны дачакаюцца галодных бунтаў, прарыву фронту, здачы Піцера, не пачынаючы да таго часу? Што тады?

Ленін засяроджана запісвае свае думкі. У іх усё істотна. Але ёсць ударныя акорды, якія гучаць з асаблівай сілай.

Акорд тэзіса дзесятага: «Прамаруджванне ў паўстанні смерці падобна — вось што трэба адказаць тым, хто мае сумную «мужнасць» глядзець на рост разрухі, на блізкасць голаду і адгаворваць рабочых ад паўстання (гэта значыць раім ім пачакаць, яшчэ пакласціся на буржуазію)». (Ленін зноў чытае лісткі, смяецца.)

А гэта ўжо з «Сатырыкона». Пра такое ў народзе кажуць: адзін дурань можа ў дзесяць разоў больш задаць пытанняў, чым дзесяць мудрацоў здольны адказаць.

Што будзе, калі мы возьмем уладу, а не атрымаем ні перамір'я, ні міру? Атрымаем! Не хвалюйцеся, панове! Прапанаваны намі дэмакратычны мір могуць не прыняць некаторыя ўрады, але народы прымуць усё!

Аб ваеннай змове... Марксізм вельмі глыбокае і рознабаковае вучэнне. І я не здзіўляюся, што ўрыўкі цытат з Маркса заўсёды сустракаеш сярод довадаў тых, хто рве з марксізмам. Вы, панове, парвалі з марксізмам, калі не разумееце розніцы паміж мастацтвам узброенага паўстання і ваеннай змовай, вартай асуджэння. Любезныя таксама марксісты! Праспявайце нам супраць «ваеннай змовы».

Гісторык. Калі «Пісьмо да таварышаў» было напісана, позна ўвечары Ленін атрымаў меншавіцкую газету «Новая жизнь», у якой прачытаў, што па горадзе ходзіць лісток, у якім два вядомыя бальшавікі выказваюцца супраць паўстання. Дык вось яна цана зіноўеўскага абяцання! Раскольнікі не спыняюцца.

І Ленін піша »Пасляслоўе» да «Пісьма да таварышаў», у якім кажа, што пісьмо «пісалася не для друку, а толькі для гутаркі з членамі партыі па перапісцы». Але, калі агітуюць супраць паўстання, тады маўчаць нельга. Трэба агітаваць і за паўстанне!

«...Я прашу таварышаў, у рукі якіх гэтае пісьмо не можа трапіць раней паўдня ў сераду, надрукаваць яго, як мага хутчэй».

Пісьмо было надрукавана ў «Рабочем пути» 19, 20, 21 кастрычніка — за тры дні да пачатку Вялікай сацыялістычнай рэвалюцыі. Нашчадкі могуць уявіць яго ўздзеянне на рабочых і салдат Расіі! Ленін вельмі ўсхваляваны ходзіць па пакоі, у нерашучасці спыняецца перад дзвярамі, як бы не адважваецца адчыніць іх. Але, падумаўшы, шырока адчыняе.

Ленін (кліча). Маргарыта Васільеўна!

Уваходзіць гаспадыня кватэры Ф о ф а н а в а.

Я прашу прабачыць, але сярод тых газет, якія вы прынеслі, няма «Новой жизни».

Фофанава. Больш за ўсё вы лаеце гэтую газету, больш чым «Біржайку».

Ленін. Гэта паўменшавіцкая базарная баба. Але таму, што яна баба і таму, што базарная, да таго ж чартоўскі беспрынцыпная — пазаўчора новажызненцы галасавалі за бальшавікоў, учора за меншавікоў, заўтра... можа, за Керанскага і Радзянку — менавіта ў сілу гэтага хістання яна часам выкрывае сакрэты. І Керанскага, і нашы. На жаль, і нашы, бо знайшліся людзі...

Фофанава. Позна, Уладзімір Ільіч. Дзе дастаць? Навокал жывуць рабочыя. Наўрад ці выпісвае хто-небудзь «Новую жизнь».

Ленін (заклапочана). Мне вельмі патрэбны гэты нумар газеты. Мне пазванілі, што ў ёй выступілі Каменеў і Зіноўеў. Гнюсна выступілі. Я пішу пісьмо ЦК.

Фофанава (спалохана). Уладзімір Ільіч! І Свярдлоў і Надзежда Канстанцінаўна прасілі вас не падыходзіць да тэлефона. Я прашу...

Ленін. Не бойцеся. Я не падвяду вас.

Фофанава. Прабачце, я не тое сказала. Газету я вам дастану. Зараз жа. Ёсць тут сусед, які заўсёды чытае яе.

Выходзіць. Ляпаюць дзверы. Праз колькі хвілін — умоўны стук у дзверы.

Ленін прыслухоўваецца. Пазнае. Ідзе адчыняць. Вяртаецца з Рах’я.

Ленін. Выдатна, што вы прыйшлі сёння, Эйна Абрамавіч!

Рах’я. Зноў кудысь ісці? У такі час? Наляцім мы з вамі на шпікаў.

Ленін. З вамі не наляцім. Вы — народжаны канспіратар. І разведчык. Палітычны. Сёння вы мне патрэбны як разведчык. Пазаўчарашнія справаздачы з месц на пасяджэнні ЦК аб становішчы ў раёнах не задаволілі мяне. Уражанне такое: мы лепш ведаем сілы праціўніка, чым уласныя. Што на заводах? Які настрой? Бокій дакладваў: на Васільеўскім востраве баявога настрою няма. І ў Охценскім дрэнна. Так гэта?