Янка Брыль - Вячэрняе

Спачатку трохі насцярожвае тое, што вось чалавек і наш, як кажа, а на радзіму не вяртаецца. А потым аказваецца, што муж вельмі добры чалавек, была маладая, закахалася. Цяпер падала дакументы — «прашуся ў родную краіну, на Смаленшчыну». У Амстэрдаме, калі мы на катэрах плавалі па гавані, паміж магутнымі докамі і караблямі, перакладчыца наша, Марыя Іванаўна, зусім па-галандску перагуквалася са сваім мужам, рабочым, які махаў ёй з натоўпу чумазых сяброў,— быў абедзенны перапынак, і рабочыя глядзелі на караван нашых катэраў. Развітваючыся з намі, смалянка казала: «Да наступнай сустрэчы, таварышы, і не тут, а ў нас, у Савецкім Саюзе...» Перакукуе, відаць, начная зязюля, перацягне свайго галандца да нас.

Словам, складаная справа — жыццё, і добра, што мы ў апошні час пачалі больш цвяроза разбірацца ў яго складанасці. Вось і сюды прыехалі, гуляем па капіталістычным захадзе, не баючыся заразіцца...

Два дні гасцяваў у мяне Федзя Янкоўскі, друг Валодзі Калесніка: чыталі яго кнігу беларускіх прыказак. Прыемна было, што дапамагаю добраму хлопцу ў добрай справе, хоць пасля гэтага дні два стракацела ад прыказак у вачах і ў галаве.

Узяў адрэдагаваць Карпюкоў зборнік, таксама з жаданнем дапамагчы хлопцу выйсці з пэўнага тупіка, у якім яго трымае выдавецтва, а пасля ўвайшоў усмак. Будзе добры пісьменнік, а тым часам, пакуль друкуецца шмат лухты, яго трымаюць у чорным целе.

Тут, у Каралішчавічах, было па-ранейшаму добра. Зрэдку толькі псавала настрой «сабачая філантропія»: развялі столькі сабак, што хапіла б на цэлую вёску, а кормяць іх нашы паны і пані з такой любасцю (маслам ды піражкамі), што сорамна перад простымі людзьмі. Стамляе таксама сыты, часты харч і аднастайнасць вечароў, з картамі і папяросамі. З прыемнасцю вярнуўся дахаты.

...Новая кампанія літаратурных рэваншаў, якія на стары лад прыкрываюцца «ідэйнасцю», ідзе, здаецца, на спад. Нельга ўсё-такі наступаць на варожую, замежную ідэалогію са старымі, аджыўшымі відамі зброі, а тут, у барацьбе з Дудзінцавым і яго сімпатыямі, здорава папахвае той самай «тэорыяй бесканфліктнасці» і лакіроўкай, якія мы апошнім часам так дружна і нават самаахвярна адпявалі. Гэты стары душок даволі выразна чуваць быў і на секцыі, дзе абмяркоўваўся раман Броўкі.

* * *

«Устами младенцев...»

У доме творчасці знялі са сцяны партрэт Сталіна. Застаўся толькі цвік. Насупраць, на другой сцяне,— партрэт Леніна. Пяцігадовая дзяўчынка глядзіць на Ільіча і кажа: — Гэта таварыш Ленін.— Азірнулася на пустую сцяну: — А бываюць і Сталіны.

* * *

Чытаю апавяданні П. Галавача, сумяшчаючы рэдагаванне са знаёмствам з гэтым цікавым, так дзіка і незаслужана выкінутым калісьці з жыцця і з літаратуры, чалавекам і пісьменнікам.

Ледзь не стаў галоўным рэдактарам БДВ. Падкупілі «высокім даверам». А потым гэты давер пахіснуўся: тыя самыя, што ўгаворвалі мяне, перадумалі, параіліся і не асмеліліся на такі незвычайны эксперымент з беспартыйным. Дырэктар Матузаў, «як змыцканы», паведаміў мне пра такое рашэнне «біс». Я пару дзён таксама часткова адчуваў сябе «змыцканым». Як гэта ўсё ж такі несалідна! Нельга сказаць, што я вельмі перажываў: перамагала і радасць вызвалення ад непатрэбнай нагрузкі, і свядомасць, што не я паступіў брыдка, а са мною... Словам — воля і праца зноў мае.

* * *

На футболе (БССР — Бразілія) сядзеў за нямецкай маладзёжнай дэлегацыяй. Гледзячы на гэтую сытую, культурную моладзь, пасланцоў «нашай», дэмакратычнай Германіі, да болю неадчэпна ўспамінаў тых маладых немцаў, якіх у пушчы і на палях расстрэльвалі ўлетку сорак чацвёртага...

* * *

Глядзеў нядаўна ў кіно «Чалкаша» і «Мальву». Крыўдна, балюча і злосць на Горкага за яго адносіны да селяніна, якога вякамі лічылі карміцелем,— адносіны аднабокія, грэблівыя і няправільныя...

* * *

На фоне цудоўнага лета — тоўстыя дачныя задніцы на пляжы, за таўшчыню якіх заплочана вельмі дорага: народны пот, а часамі і кроў. Хацеў бы я памыляцца, але многія з гэтых чарвей столькі карысці і прыносяць чалавецтву, краіне, што пераганяюць хлеб на г., свята ўпэўненыя, што ў гэтым іменна іх вялікая вартасць...

* * *

«Сынок» напіўся, пагнаўся за «любімай» дзяўчынай; яна схавалася ў чужую кватэру; ён стукаўся датуль, пакуль не выйшла на стук паўпад'езда. «Аддайце маю дзяўчыну!..» Старому камуністу: «Ведаем, як вы змагаліся!..» На камсамольскім бюро ў інстытуце апраўдваўся: «Паколькі я нармальны мужчына, а не імпатэнт (19 гадоў), дык я павінен узяць ад жыцця тое, што мне належыцца. Хочаце — выключайце з камсамола: паглядзім, што з гэтага атрымаецца...»

Читать дальше