Адам Мальдзіс - Астравеччына, край дарагі…

Ці не цяжка мне адной, без мужа, упраўляцца і на ферме, і дома, гадаваць трое дзяцей? Цяжка, а што ж вы думаеце. Увесь час подбегам. Людзі казалі: не разводзься, у цябе ж і гады немаладыя, і дзеці ўсе ўжо школьнікі. Але ў мяне ж і свой розум, свой гонар ёсць. Не магла я мірыцца далей. І піў, і рукі доўгія меў. Цяпер вунь сваю цётку ганяе начамі. На аліменты мала плаціць, бо суткамі на ложку валяецца. Яго ўжо нічым не паправіш. І пры ім я дома ўсё сама рабіла — дровы шчапала, сена касіла. Цяпер хоць душа спакойная. Яно-то раней чалавек цярпеў бы, свая зямля не дала б годнасць паказаць. А цяпер не той час, каб над чалавекам здзекаваўся хто. Не плаціць аліменты, дак сваіх грошай хваціць — па сто семдзесят у месяц выходзіць. І дзяцей у людзі выведу. Мушу вывесці!

Па ўсяму відаць было, Малання Станіславаўна ўжо спяшалася на ферму, таму, пажадаўшы ёй поспехаў у жыцці, пайшоў на аўтобусны прыпынак. У чаканні нейкага транспарту прысеў на лаўцы побач з паўнаватым і добра сівым мужчынам. Ён аказаўся на лёгкім падпітку і ахвотна распачаў гаворку. Колькі слоў пра дажджы, што зноў зачасцілі, колькі слоў пра запушчанасць варонскага помніка архітэктуры. Потым запанавала няёмкае маўчанне, і, каб парушыць яго, я спытаў на ўсякі выпадак:

— Вы не ведаеце часам, у каго тут ёсць прыручаны воўк? Нядаўна ў беластоцкай «Ніве» чытаў, што каля Вароны быў зняты аматарскі фільм пра гэтага ваўка. Па тэлебачанні яго яшчэ паказвалі.

— А братка ж ты мой! Так бы адразу і спытаў… У мяне той воўк жыве! А фільм здымаць прыязджаў Аляксандр Ляховіч. То пойдзем да мяне паглядзець, на ваўка. І на дзікіх качак, што пад акном плаваюць. Баюся толькі, як старая нас прыме, бо сёння ж я трохі правініўся. Ну нічога, маім грамаадводам будзеце. Пры чужым чалавеку літаніяў яна не чытае.

Падхапіўшы мяне пад руку, мужчына весела прадставіўся:

— Вацлаў Іванавіч Блажэвіч, калісьці млынар, а цяпер ляснік. А заадно старшыня Варнянскага таварыства паляўнічых. А з кім маю гонар?

І нечакана задэкламаваў па-польску:

— О Літво, ойчызно моя, ты естэсь, як здрове…

Потым усю дарогу да Тартака нешта ды дэкламаваў. Міцкевіча, Багушэвіча, Сыракомлю. Сур’ёзнае і фрывольнае. Як і належыць былому мельніку, а цяпер лесніку, сыпаў анекдотамі, паляўнічымі гісторыямі.

— Яўрык у мяне як з’явіўся. Пайшлі мы гуртам на паляванне з маёй сучкай Ледзі. Глядзім — логава, пяцёра ваўчанят. Праседзелі ўвесь дзень, чакалі ваўчыцу, але яна не прыйшла. Тады падзялілі малых. Хто пазабіваў і здаў, а я стаў гадаваць. Воўк у лесе таксама патрэбны. Ён санітарную службу нясе. Мала цяпер нешта ваўкоў стала… Ну, а Яўрык вырас вялікі. У клетцы сядзіць, бо курэй душыць. Старая на мяне злуецца, кажа, мяса на яго не набярэшся. Але нічога, хай жыве. Бывае, я яго на паляванне з сабой бяру, у пару з Ледзі. Добра цікуе, толькі што не брэша, а яўкае. Заўжды са мной вернецца дахаты.

— А як цяпер дзічыны ў лесе — большае або меншае?

— Больш стала. Як замацавалі на Гродзеншчыне лясы за паляўнічымі арганізацыямі, то больш. Мы ж падкормліваем звяроў, тапінамбур для іх садзім. Нядаўна падлічвалі дзічыну, то налічылі каля двухсот дзікоў, каля васьмідзесяці ласёў, дзве з паловай сотні баброў, казуль многа. Цяпер дзікоў і ласёў па ліцэнзіях для заграніцы адстрэльваем. Нядаўна быў дэлегатам раённай канферэнцыі Таварыства па ахове прыроды, то чуў пра ўсё гэта. Наша таварыства мае сто сорак чатыры пярвічныя арганізацыі, болей семнаццаці тысяч членаў. Ёсць каму абараняць прыроду. Раённая газета часта друкуе старонку «Прырода і чалавек». Хаця і браканьераў хватае. Вунь у Жарнелях нядаўна стралялі без ліцэнзіі ў лася, а забілі калхознага каня. Што з такімі рабіць — не ведаю.

— У Чэхаславакіі добра прыдумалі. Ружжы — не ў паляўнічых, а ў праўленні таварыства. Ідзеш на калектыўнае паляванне — бяры ружжо.

— Хіба што так зрабіць. І яшчэ бяда ёсць з рыбай. Рыбы ў нас многа: стронга водзіцца, плотка, харыус, каля Альхоўкі — шчупакі па дзесяць кілаграмаў. Але зімой часта на Янаўскай ГЭС раптам спускаюць ваду. Вясной, калі лёд растане, ляжаць адны рыбіны костачкі. Спускаюць ваду і ў нераст. А колькі труецца хлоркай, аміячнай вадой. У «Перамозе» з дзіравай бочкі вылілася з дзесяць тон аміяку, дык усю рэчку Голштуп затрулі. Ну ладна, цяпер ша, самы небяспечны момант: вунь на панадворку мая старая стаіць.

І Вацлаў Іванавіч раптам пачаў ісці задам.

— Навошта ж так?

— А каб мая мела па чым адразу плескача даць!

Але плескача не было. Было гасціннае запрашэнне ў хату. Пакуль гаспадыня ўкройвала вэнджанага кумпячка, мы падышлі да Яўрыка. Пабачыўшы гаспадара, воўк радасна забегаў і нават лізнуў яму руку. Калі ж я падсунуўся да клеткі, ён халодна бліснуў вачыма, ашчэрыў жоўтыя зубы. Нерухома стаў у ненатуральнай позе.