Франц Сіўко - Выспы

— І вам дзеўкі пішуць? – кажа, і зрэнкі яе туманяцца, набрыньваюць вільгаццю ў чаканні працягу размовы. Аднак Дарашэнка ўдае, што не чуе яе, і яна, памуляўшыся хвіліну-другую ў нерашучасці, ці след чапаць яго зноў, з выглядам абражанае цнатлівасці накіроўваецца ў тамбур папаліць.

Дарашэнка вымае з канверта ліст, пачынае павольна, быццам усё яшчэ не вырашыў, ці след гэта рабіць, вадзіць вачыма па зжоўклым, спярэшчаным знаёмымі літарамі-крывулямі аркушы.

Люся... Люська-Люсінда... Як даўно ўсё было, быццам і не ў гэтым зусім, а ў іншым нейкім, аддзеленым ад цяперашняга кавалкам сама меней у чатыры з добрым гакам дзесяткі год жыцці.

Ноч яшчэ не запанавала над мястэчкам, але і дзень дарэшты не скончыўся. Водбліскі святла раз-пораз вымыкаюцца над альтанкаю з захаду танюткімі пасамі, ясняць на хвіліну двор і дрывотню па той бок ценькага і дробнага – лета сёлета з перападамі, то занадта сцюдзёна, то, наадварот, нясцерпна горача — малінніку.

— Ні тры, ні два, — кажа дзядзька Зюзялёк і цяжка ўздыхае. Ён надоечы вярнуўся з суседняга раёна ад брата, на котлішчы якога здарыўся пажар, і ніяк не можа ад выгляду таго папялішча ачомацца. Паліць адну за адной папяросы, ды ўздыхае, ды соты раз распавядае падрабязнасці жахлівага («уяўляеце, сусед падпаліў, помсцячы за нейкую даўнюю крыўду, і ўсё – дашчэнту, на прысак, добра, самі жывыя засталіся») няшчасця.

Зюзялёк – дзядзькава мянушка, што прыліпла да яго ў маленстве пасля таго, як маці-ўдава аддала сына на выхаванне ў сям’ю сваякоў, ды прыліпла так грунтоўна, што сапраўднае ягонае прозвішча – Капіч – ніхто ўжо амаль і не ўзгадвае.

Дзверы ляпаюць, на двор выходзіць Люся, прымошчваецца побач з мужчынамі на лаве.

Люся – васьмігадовая дачка лясгасаўскай прыбіральшчыцы цёткі Любы Гарнак, Сашкава равесніца. Яны з маткаю жывуць у бараку-прыбудове побач з домам. І, хоць там і няблага, і зручнасці нават сякія-такія маюцца, чакаюць не дачакаюцца ўласнага жытла. Яны прыехалі ў пасёлак аднекуль з Поўначы. Абедзве, што маці, што дачка, занадта маўклівыя, і суседкам, якія прывыклі ўсё пра ўсіх ведаць, гэта вельмі абыходзіць.

— Ну, вось, Люся-Люсінда, будзе табе сяброўка, — кажа дзядзька Зюзялёк і запальвае чарговую папяросіну. – Вазьму да сябе пляменніцу, хай пажыве, пакуль адбудуюцца пасля пажару. Усіх не магу ўзяць, няхай выбачаюць, цеснавата, а дзеўку вазьму... Сваякі, куды дзенешся. Ужо ж, можа, не аб’есць.

Люся штосьці мармыча яму ў адказ, абхоплівае рукамі калені, заглыбляецца ў нейкія свае, ёй адной дасяжныя думкі-мроі.

Вакно прыбудовы расчыняецца, і голас цёткі Любы працінае вечаровую цішу:

— Лю-юся...

Люся паслухмяна падхопліваецца з месца, брыдзе дахаты. У яе праблемы з пісьмом, і яны з маткай вырашылі іх за лета зліквідаваць, дзеля чаго штовечар пішуць дыктоўкі.

Зэня, Сашкаў бацька, выходзіць з хаты, садзіцца на лаву побач з дзядзькам Зюзяльком.

— Зімна, як увосень, халера, — кажа і дастае з кішэні шваркі капшук з тытунём, пачынае скручваць папяросіну. Тытунь сыпецца паўз скалечаныя на фронце пальцы яму на калені, але ён, заняты гамонкаю з суседам, на тое не зважае.

Дзядзька пазірае раз-пораз на вакно Гарнакоў, нахіляецца да бацькавага вуха.

— Дзіўныя нейкія яны, гэтыя Гарначышкі, што матка, што дачка, — шэпча, і папяросіна няўклюдна таргаецца ў такт ягоным словам у куце вуснаў. – Ні да іх хто, ні яны да каго. Што дзе ні дзеецца, а ім – ані шум баравы, нішто не абыходзіць. А ўчора двое мужыкоў з раёна прыходзілі, цікавіліся Любаю. З выгляду — бы вайскоўцы, і гамонка нянаская. Што за дзівосы?

— Ну, мала што, — цэдзіць праз занятыя папяросінай зубы бацька. – Мала якая можа быць нагода ў людзей.

Ён падымаецца, каб ісці дахаты, і Сашка тае ж хвіліны ўскоквае з бервяна, сунецца паўз калюжыны – іх поўна ў двары з заўчорашняга дажджу — за ім следам.

Зазвычай яны спяць усе асобна: маці – на лаве ў кухні, бацька – на тапчане, Сашка – на палку пры печы ці, калі занадта горача, — далавах за перабойкаю. Побач з бацькам спаць нязручна, бо ён храпе ды і папаліць падымаецца ўначы, растузаны бяссоннем, раз-пораз. Але сёння Сашку хочацца конча легчы побач з ім, і ён пераносіць з-за перабойкі да яго на тапчан падушку і караценькую сваю, зладаваную маткаю са старых бэбахаў коўдру.

На тапчане цёпла, хоць, папраўдзе, крыху і мулка. Сашка прыціскаецца плячом да бацькавага дужага цела, упэўнены, што ён ахвотна адкажа, пытаецца, што такое Поўнач і ці далёка яна знаходзіцца ад мястэчка. Бацька хвіліну маўчыць, быццам абдумвае, што адказаць, затым рашуча гасіць лямпу ва ўзгалоўі.