Анатоль Вярцінскі - Песня пра хлеб

мы ледзь не казалі «дзякуй» з паклонам.

Лісце ўручалі мы маці ўрачыста.

«Дык гэта ж не лісце,

а золата чыстае!

На цэлую восень хопіць яго мне.

Вы малайцы ў мяне сягоння.

За справу такую даць вам трэба

першую лусту новага хлеба», -

казала маці, узняўшы звязак.

А мы, свой выканаўшы абавязак,

сабой ганарыліся не на жарты,

на меншых сясцёр глядзелі з пагардай.

Даўно не было ў нас з табой сустрэч,

старая, добрая, родная печ!

А трэба сустрэцца, пакуль не позна.

Здарыцца, ведаеш, можа рознае.

Ходзяць упарта пагалоскі,

што ты ўстарэла для новай вёскі,

што ты аджыла і формай і зместам,

што вельмі ўжо многа займаеш месца.

Што скажам на гэта мы, руская печ?

Факты, як кажуць, упартая рэч.

Помніцца, хата была цеснаватай,

бо ты сапраўды займала паўхаты.

Каптур узвышаўся аж пад столлю,

шчыт занімаў ільвіную долю,

топка твая зіяла тунелем,

падпечак быў цэлым падзямеллем.

Адным словам, печка, недарэмна

просяць цябе сысці з арэны.

І ўсё-ткі, калі гаварыць па шчырасці,

я рад, што было мне суджана вырасці

у той жа хаціне,

дзе ты ўладарыла,

дзе спраўна так грэла,

пякла

і скварыла.

Дзякуй за ўсе твае добрыя справы,

за ўсе твае печывы, твае стравы!

Бог з імі, тваімі габарытамі,

толькі ніколі не будуць забытымі

дні, калі ў коміне выў дзіка вецер,

а ты так умела гасцінна прывеціць.

Ты нас акружала цяплом і ласкаю,

ціха расказвала казку за казкаю.

Змаўкала, зноў чулася ветра гудзенне.

На столі хісталіся прыцемкаў цені.

Гасла святло замёрзлых вокан.

Усё перайначвалася навокал -

цені рабіліся парусамі,

героямі казачнымі - мы самі,

і плыў аж за трыдзевяць зямель

дзівосны наш печка-карабель.

І хлеб, які сёння я шчыра слаўлю,

табе, печ, нямала ў заслугу стаўлю.

Была да яго ты прыналежная,

ад печы тут многае залежала,

ад яе духу, ад яе жару,

якія палілі, не знаючы жалю,

не знаючы жалю, ды знаючы меру, -

служыла печ руская праўдай і верай...

Я жыва ўяўляю малюнак гэты.

Хлебніца чынна стаіць ля загнета.

Наведзен парадак належны ў печы.

Кмену - найлепшай з вясковых спецый -

маці ўжо ў цеста замяшала,

спрабуе, солі ў ім ці не мала.

З'яўляецца хлебная лапата,

з ручкаю доўгаю прылада.

І вось рассцілае таропка маці

лісце кляновае на лапаце,

на лісце сонечнае, узорнае

кідае цеста жменяю спорнаю.

Яно нахадзілася ўволю,

яно са сваёй змірылася доляй,

і пад рукою умелай пакорна

яно набывае любую форму.

Становіцца цеста боханам круглым,

і матчыны рукі спрытным рухам

садзяць яго на цэглу гарачую,

жадаюць, каб быў ён, першы, удачаю.

Час настае,

і на загнеце

дымяцца боханы -

лепшыя ў свеце...

1960