Илья Ильф: Unuetaĝa Usono

Jam estas dirite, ke usonano, malgraŭ lia afera aktiveco, estas pasiva naturo. Iu Hearst aŭ holivuda aferaĉisto sukcese kondukas bonajn, honestajn, laboremajn ordinarajn usonanojn al spirita nivelo de sovaĝulo. Tamen eĉ tiuj potenculoj ne kapablas elŝiri de la popolo penson plibonigi vivon. Tia penso en Usono estas tre populara. Kaj jen grandaj kaj malgrandaj Hearst-oj konvinkas siajn legantojn, ke usonanoj estas unikaj naturoj, ke “revolucio estas formo de regado, ebla nur eksterlande”. Kaj al elektanto oni altrudas ideojn, kies nivelo ne superas nivelon de meza holivuda filmo. Kaj tiuj ideoj havas kolosan sukceson.

Ĉiujn tiujn politikajn ideojn, kiuj devas plibonigi staton de usona popolo, nepre oni prezentas forme de facila aritmetika tasko por elementa lernejo. Por kompreni la ideon, elektanto devas enmanigi paperfolion kaj krajonon, fari facilan kalkuladon — kaj rezulto aperos. Propre, tio ne estas ideoj, sed trukoj, taŭgaj por reklamo. Ili ne meritas eĉ mencion, se ili ne allogus milionojn da usonanoj.

Kiel savi Usonon kaj plibonigi ĝian staton?

Hjuo Long proponas disigi riĉaĵojn. Aperas paperfolio kaj krajono. Elektanto spiregas, adicias, multiplikas, subtrahas kaj dividas. Tio estas tre alloga okupo. Nu, kia saĝulo estas tiu Hjuo Long! Ĉiu ricevos grandan monon! Homoj tiel allogiĝis pri tiu baza aritmetiko, ke tute ne pensas pri tio, kiel tiujn milionojn akiri.

Kiel plibonigi vivon? Kiel savi Usonon?

Aperas nova giganto de penso, kvazaŭ Sokrato aŭ Konfuceo, kuracisto s-ro Taŭnsend (Townsend). Penso, kiu penetris en mediteman kapon de tiu respektinda aganto de medicino, ie en eta eŭropa lando povus aperi nur en psikiatria malsanulejo, en ĉambro por kvietaj, ĝentilaj kaj absolute senesperaj alienuloj. Sed en Usono ĝi havas konsternan sukceson. Ĉi tie eĉ ne necesas okupiĝi pri subtrahado kaj multiplikado. Ĉi tie ĉio estas simpla. Ĉiu oldulo kaj ĉiu oldulino, kiu iĝis sesdekjara, ricevos po ducent dolarojn monate, kun promeso, ke ili tiun monon nepre elspezos. Tiam mekanike pliiĝos komerco kaj mekanike malaperos senlaboreco. Ĉio okazos mekanike!

Ni vidis sonan filmon pri kunveno de taŭnsenda komitato, kiun li mem prezidis. Komence de kunveno s-ro Taŭnsend, maldikega oldulo kun efelidoj sur vizaĝo, kun okulvitroj kaj en malmoderna surtuto, prezentis etan informon pri sia projekto.

— Gesinjoroj, — diris li, post ioma tusado, — mi ne dormis multajn noktojn dum pensado pri mia plano.

Se Marko Tven sukcesus vidi tiun efelidan olduleton, tian metodan, akuratan kaj, probable, diotimeman! Povas ne dubi, ke ĝuste tiu olduleto, reveninte hejmen post preĝeja spektaklo de fratino Makferson, ekpesas sin mem kaj siajn gefamilianojn, por kalkuli, kiom da pencoj de viva pezo li devas pagi pere de estimata fratino al Dio.

Post s-ro Taŭnsend oratoris alvenintaj geolduloj. Ili venis sur scenon kaj demandis. La pensemulo respondis.

— Sekve, ĉu mi ricevos po ducent dolarojn? — demandis oldulo.

— Jes, se mia plano realiĝos, — firme respondis la pensemulo.

– Ĉu monate?

– Ĉiumonate.

— Nu, mi dankas, — parolis oldulo.

Kaj liberigis lokon por sekva oratorino.

— Diru al mi, s-ro Taŭnsend, — demandis ŝi emocie, — ĉi tien mi venis kune kun mia edzo. Ĉu ni ambaŭ ricevos po ducent dolarojn?

— Jes, ambaŭ, — gravmiene respondis la pensemulo.

— Tio signifas, ke sume estos kvarcent dolaroj.

— Tute precize, kvarcent dolaroj.

— Mi krome ricevas dek sep dolarojn de pensio. Ĉu oni ĝin ne deprenos?

— Ne, vi ankaŭ ricevos vian pension.

Oldulino malalte riverencis kaj foriris.

Kiam ni estis forlasantaj Usonon, kvanto de adeptoj de Taŭnsend kreskis kun timiga rapideco. Jam neniu politikisto kuraĝis antaŭ elektado deklari ion kontraŭ la genia doktoro.

Sed usonaj kapitalistoj komprenas, ke filmoj, radiobrodkasto, artikoloj en revuoj, deklaroj pri revolucio, “kiu ne povas okazi en Usono”, eklezioj kaj aritmetikaj kalkuladoj povos esti nesufiĉaj. Kaj jam kreskas “usonaj legioj” kaj “ligoj de libereco”, iom post iom oni trejnas faŝistan etaton, por ke en necesa momento ĝi turniĝu je efektivaj sturmuloj, kiujn oni ordonas sufoki revolucian movadon perforte.

Usono estas riĉa. Kaj ne simple riĉa. Ĝi estas riĉa fenomene. Ĝi havas ĉion: nafton, grenon, karbon, oron, kotonon —ĉion, kio kapablas troviĝi subtere kaj kreski sur grundo. Ĝi havas bonegajn laborulojn, lertajn, akuratajn, rendimentajn, honestajn, agemajn. Al sia riĉeco Usono paŝis rapide. La lando memorigas homon, komence vendintan ŝelkon en butiketo en novjorka kvartalo Ist-sajd (East Side), poste li establas vendejon de konfekcio kaj translokiĝas al Bruklino (Brooklyn). Poste li establas universan vendejon, komencas aĝioti kaj translokiĝas al Bronkso (Bronx). Kaj, fine, li aĉetas fervojon, centon da vaporŝipoj, du kinostudiojn, konstruas ĉielskrapanton, establas bankon, aniĝas al golfa klubo kaj translokiĝas al Parka avenuo.

Li estas miliardulo. Tutan vivon li strebadis al tiu ĉi celo. Li komercis diversmaniere. Li ruinigis homojn, akaparis, tutan tagon aĝiotis, li laboris dek ses horojn tage, li faris monon. Vekiĝinte, li pensis pri mono. Kun sama penso li ekdormiĝis. Kaj jen li estas ekstreme riĉa. Nun li povas ripozi. Li havas vilaojn ĉe oceano, jaĥtojn kaj kastelojn. Sed lin trafas nekuracebla malsano. Li pereas, kaj neniuj miliardoj kapablas lin savi. Stimulo de usona vivo estis kaj estas mono. Moderna usona tekniko elkreskis kaj evoluis por tio, ke oni povu pli rapide fari monon. Ĉio, kio alportas monon, evoluis, ĉio, kio ne alportas monon, degeneris kaj velkis. Gasaj, elektraj, konstruaj kaj aŭtomobilaj kompanioj akirantaj monon, kreis tre altan vivnivelon. Usono leviĝis ĝis alta grado de bonstato, restiginte Eŭropon malproksime post si. Kaj tiam evidentiĝis, ke ĝi estas serioze kaj grave malsana. La lando trafis plenan absurdon. Ĝi nun kapablas nutri miliardon da homoj, sed ne kapablas nutri sian cent dudek milionojn da civitanoj. Ĝi havas ĉion, por garantii al loĝantoj trankvilan vivon, sed rezultiĝis tio, ke tuta loĝantaro maltrankviliĝas pri io: senlaborulo timas, ke jam neniam trovos laborlokon, laboranto timas, ke li povas perdi laborlokon, farmulo timas rikoltomankon, ĉar tiam prezoj elkreskos kaj li estos devigita aĉeti grenon kontraŭ pli altaj prezoj, same li timas abundan rikolton, ĉar prezoj falos kaj grenon li estos devigita vendi kontraŭ groŝo, riĉuloj timas banditojn, kiuj povas ŝteli iliajn infanojn, banditoj timas elektran seĝon, negroj timas linĉadon, politikistoj timas elektadojn, burĝo timas malsanon, ĉar kuracistoj deprenos tutan lian ŝparmonon, komercisto timas, ke venos ĉantaĝistoj kaj ekpafos vendotablon per mitralo.

En fundamento de vivo en Soveta Unio troviĝas komunisma ideo. Ni havas precizan celon, al kiu moviĝas la lando. Jen kial ni, homoj, malpli riĉaj ol usonanoj, jam hodiaŭ estas multe pli trankvilaj kaj feliĉaj, ol ĝi — la lando de Morgan kaj Ford, dudek kvin milionoj da aŭtomobiloj, miliono kaj duono da idealaj vojoj, la lando de malvarma kaj varma akvo, banejoj kaj servado. Slogano pri tekniko, kiu solvas ĉion, Stalin deklaris post tio, kiam triumfis la ideo. Jen kial teknikon ni ne konsideras kiel eliĝinta el ujo danĝera monstro, kiun ne eblas reenigi tien. Male ni volas atingi teknikan Usonon kaj devanci ĝin.

Usono ne scias, kia ĝi estos morgaŭ. Ni scias kaj povas kun certa precizeco rakonti, kia nia lando estos post kvindek jaroj.

Kaj tamen ni povas tre multon ellerni de Usono. Ni tion faras, sed lekcioj, kiujn ni prenas de Usono, estas epizodaj kaj tro specialaj.

Ni unue devas esplori Usonon, esplori ne nur ĝiajn aŭtojn, turbogenerilojn kaj radioaparatojn (tion ni faras), sed ankaŭ manieron de agado de usonaj laboristoj, inĝenieroj, aferistoj, precipe de aferistoj, ĉar se niaj staĥanov-anoj (NB. Staĥanov, Alekseo, avangarda ministo, kies altaj laboraj atingoj donis lian nomon al enlanda movado kaj kamarada konkurado) jam superas normojn de usonaj laboristoj, kaj inĝenieroj ofte ne cedas al la usonaj (tion konfirmis usonanoj mem), sed pluraj niaj aferistoj kaj ekonomiistoj ankoraŭ ne atingis samajn rendimenton kaj akuratecon de laboro de iliaj usonaj samfakuloj.