Илья Ильф: Unuetaĝa Usono

— Li nun forestas, — respondis la mastrino, maldikega, kun okulvitroj, — sed se vi ion bezonas, do vi povas eldiri tion al mi.

— Sed mi volus interparoli kun mastro, — trabalbutis la junulo kaj petege ekrigardis nin.

– Ĉu afero estas tro grava? — demandis la mastrino.

— Jes… Cetere, ĝi estas ne tiom grava, sed mi opiniis… Kvankam vi, certe, ankaŭ povas… Mi volas diri al vi…

Li proksimiĝis al la mastrino kaj tre mallaŭte diris:

— Mi volus purigi vitrinon de via vendejo entute kontraŭ kvin cendoj.

La mastrino diris, ke, bedaŭrinde, ŝi ne bezonas tiun laboron. La junulo pardonpetis kaj, kelkfoje stumblinte, elkuris el la vendejo.

Ni kelkajn minutojn silentis, kaj poste s-ro Adams ĵetis sin surstraten. Li revenis post dek minutoj.

— Ne, ne, ĝentlemanoj, — diris li, balancante globan kapon, — diru al mi nenion. Tio estas terure! Vi ne kapablas kompreni, kian mizeran nivelon trafis tiu junulo. Ne, serioze. Mi malfacile kuratingis lin, ĉar li rapide paŝis laŭ strato. Mi interparolis kun li. Li estas senlabora pentristo. Mendoj jam delonge finiĝis kaj probable la novaj ne okazos. La junulo jam perdis esperon ion perlabori per sia fako. Li pretas fari ajnan laboron. Sed tio ankaŭ estas senespera. Jes, jes, sinjoroj, tiu ĉarma knabo malsatas jam kelkajn jarojn. Li neniel volis preni mian dolaron. Li eĉ koleriĝis.

— Kiel! Ĉu vi ne sukcesis enmanigi al li…

— Ne, serioze, ĝentlemanoj, ne parolu tiel — “ne sukcesis enmanigi”. Estas stulte tiel opinii. Ne, vere. Ne parolu ni pri tio.

Ni jam delonge forlasis la vendejon, trapasis tutan Kanalan straton kaj alproksimiĝis al Misisipo, sed s-ro Adams daŭrigis ĝemi kaj balbuti:

— Ne, serioze, ĝentlemanoj, ne parolu ni pri tio.

Nov-Orleano estas bela urbo. Ĝi tre plaĉis al ni, sed sento de apatio kaj enuo, kaptinta nian aŭtan grupon dum la antaŭnovjara vespero en San-Antonio, samkiel longatempa pluvo, ne deziris ĉesi. Ni jam konsumis “kremon” de l' vojaĝo. La homo ne kapablas admiri senpaŭze. Tial tutan belecon de Nov-Orleano ni perceptis mense. Niajn animojn nenio penetris.

Apud Misisipo, sur granda placo, estis preskaŭ neniu. De ligna kajo debordiĝis samaj, kiel en San-Francisko, pramoj kun aŭtoj. Sur bariero, metante gambojn al la rivero, triste sidis negro en pajla ĉapelo, malleviĝinta sur lia nazo. Apud li staris olda frenezulo en nigra palto surŝultre, kaj direktis debordiĝintajn kaj alvenintajn pramojn. Samtempe li ion kriis. Al ni alvenis surstrata fotisto kaj apatie, kvazaŭ li vidis nin hieraŭ aŭ antaŭhieraŭ, demandis nin ruse, ĉu deziras ni foti. Li venis Usonon antaŭ dudek jaroj el Kovno (NB. nun Kaunaso en Litovio) por iĝi milionulo. Kaj tia skeptikeco sentiĝis en liaj vizaĝo kaj tuta figuro, ke ni ne demandis lin pri aferoj kaj pluaj perspektivoj.

Subite el post ligna kajo eltiriĝis tre alta kaj longa objekto, en kiu ni ne tuj difinis vaporŝipon. Ĝi moviĝis preter ni, supren laŭ la rivero. Proksime al ĝia pruo staris du altaj fumtuboj transverse de ferdeko, ornamitaj per iuj pentritaj bukloj, kiuj similis krudferajn fostojn de iu monumenta baraĵo. La vaporŝipon movis unu grandega rado, troviĝanta post poŭpo.

— La lasta Mohikano (NB. india tribo, menciita en fame konata novelo de usona verkisto J.F.Cooper “ The Last of the Mohicans ”) , — diris s-ro Adams. Nun en tiuj vaporŝipoj oni navigas sole por ripozo kaj distriĝo, kaj tre malofte. Ne, ne, finiĝis Misisipo, finiĝis!

Ni rigardis la riveron, laŭ kiu navigis iam barĝoj kun varoj kaj sklavoj. Apud ĝi loĝis olda Tomo, kun kiu konatigis legantojn verkistino Biĉer-Stou (Harriet Beecher Stowe). Laŭ ĝi moviĝis floso de Hekelberio Finn (Huckleberry Finn), kiu kaŝiĝis de persekutintoj de negro Ĝimo. Nun la rivero estas preskaŭ malplena. Rivera transporto estas tre malrapida por Unuiĝintaj Ŝtatoj. Ĉiujn riverajn kargojn nun transportas trajnoj kaj kamionoj. Rapido — jen estas slogano, sub kiu evoluis ekonomio de Unuiĝintaj Ŝtatoj lastatempe. Rapido, spite ĉion.

Kaj sklavoj jam forestas en Usono. Laŭ leĝo, negroj estas liberaj kaj plenrajtaj civitanoj. Sed nur provu negro veni kinejon, tramon aŭ preĝejon, en kiuj troviĝas nur blankuloj!

Vespere ni promenadis laŭ stratoj de Nov-Orleano kaj ekvidis kinejon “Palaco”, super kiu lumis fajra skribaĵo: “Belega suda teatro. Nur por koloruloj”

La kvardekkvara ĉapitro. Negroj

Ju plu ni penetris la Sudajn ŝtatojn, des pli ofte ni vidis diversajn obstaklojn por negroj. Estis apartaj necesejoj “por koloruloj”, specialaj benkoj en busa haltejo aŭ aparta ejo en tramo. Ĉi tie estis eĉ specialaj preĝejoj por blankaj baptistoj kaj por nigraj baptistoj. Kiam baptista dieto post iom da jaroj vizitos la teron, por likvidi helpantajn unu al la alia sovetajn ateistojn, li estos tre kontenta de siaj preĝejoj en Sudo de Usono.

Lasante Nov-Orleanon ni ekvidis grupon da negroj, kiuj drenis marĉojn. Laboron ili faris per plej primitiva rimedo. Negroj havis nenion, krom fosilojn.

– Ĝentlemanoj! — diris s-ro Adams. — Tio devas esti por vi precipe interese. Simplaj fosiloj en lando de grandega meĥanizado! Ne, ne, ĝentlemanoj. Estus stulte opinii, ke en Usono mankas maŝinoj por drenado de marĉoj. Sed laboro de tiuj homoj estas preskaŭ vana. Ili estas senlaboruloj, kiuj ricevas etan subvencion. Pro tiu subvencio oni devas doni iun laboron, iun okupon. Jen oni donis al ili fosilojn — fosu ili. Labora kapacito ĉi tie egalas nulon.

Nia plua kurso pasis laŭ bordo de Meksikia golfo, tra ŝtatoj Luiziano, Misisipo kaj Alabamo. Tiujn ŝtatojn ni traveturis dum unu tago kaj haltis en Florido. Poste el Florido — al bordo de Atlantiko, al Georgio, poste tra Suda Karolino, Norda Karolino kaj Virginio — al Vaŝingtono.

La unuan parton de nia vojo laŭ bordo de Meksikia golfo ni traveturis tre rapide. Usona tekniko denove frapis niajn imagajn kapablojn. Post uzinoj de Ford, digo en Bouldero, sanfranciskaj kaj novorleana pontoj estis malfacile mirigi nin per io ajn. Sed en Usono ĉio okazas ebla. Batalo kontraŭ akvo — jen pri kio okupiĝas ĉi tie tekniko. Tutajn dekojn da mejloj etendiĝis alterne pontoj kaj moleoj. Foje ŝajnis, ke nia limuzino estas motora boato, ĉar ĉirkaŭe, kion kapablis vidi okulo, estis sole akvo, super kiu mirinde troviĝis larĝa betona ŝoseo. Poste aperis nova ponto, poste nova moleo, kaj denove ponto. Kiuj fortoj, kioma mono estis necesaj, por tion ĉi konstrui! Plej mirinda estis tio, ke distance de dudek mejloj de ĉi tie pasis perfekta paralela fervojo, kaj nia ŝoseo, kies konstruado estis monda teknika atingo kaj postulis centojn da milionoj dolaroj, ne estis tro necesa. Evindentiĝas, ke dum tempo de “prosperado” la ŝoseon oni konstruis por allogi ĉi tien turistojn. La bordon de Meksikia golfo kovris kajo longa je kelkaj centoj da mejloj. Bedaŭrinde ni ne enskribis precizan longon, sed ni ĝuste memoras — kelkaj centoj da mejloj. Malfacile kredi tion, sed ni tutan tagon aŭtis preter maro, disigita de ni per firma kaj bela kajo.

Ni tranoktis en eta havena urbo Pensakolo, en Florido. Tutan nokton pluvis. Nia limuzino staris sub la ĉielo, kaj matene ni neniel sukcesis funkciigi motoron. S-ro Adams paŝis ĉirkaŭ la maŝino kaj, svingante la brakojn, parolis:

— Nian baterion diablo prenis! Nian baterion diablo prenis!

Pluvo tre malĝojigis s-ron Adams, kaj li duobligis sian aŭtan diskretecon.

Feliĉe, diablo ne prenis nian baterion. Simple, iomete malsekiĝis dratoj, kaj post kiam ili resekiĝis, motoro ekfunkciis.

– Ĝentlemanoj! — diris s-ro Adams, rigardante la malhelan ĉielon. — Mi petas vin, estu kiel eble plej singardemaj. Prokrastu ni forveturon. Ĉu eble denove pluvos?

— Kaj ĉu ne repluvos? — diris s-ino Adams. — Ja ni ne estu ĉi tie en Pensakolo tutan vivon.