Іван Шамякін - Гандлярка і паэт

Як малой дзяўчынцы, ёй захацелася неверагоднага: каб Захар Пятровіч, як добры чараўнік, сустрэў вунь за тым домам спыніў каня і ссадзіў яе з саней, забраў мяшок. Няхай бы пасля добранька вылаяў, папругай адсцёбаў — яна з удзячнасцю пацалавала б яго рукі.

Вольга баялася кантрольнага паста ў Красным Урочышчы, там вартавыя ўжо заглядвалі ў яе мяшок, калі яна вярталася з Рудзенска, прыйшлося адкупіцца пляшкай самагонкі і кавалкам сала. Дарэмна яна паспадзявалася на Друцьку, дарэмна пабаялася, каб ён сам не выпіў і не пачаў прыставаць; трэба было захапіць шнапс, які і купляла для такой мэты — для чарговага свайго паходу за горад.

З бункера, над якім узнімаўся празрысты дымок — сухімі дрывамі палілі, — выйшлі немец і паліцай.

Вольга сцялася, засунула руку пад кажух, памацала гранату, хоць упэўненасці было вельмі мала, што яна здолее, у выпадку чаго, скарыстаць сваю зброю. Як? Куды кінуць? I што гэта дасць? Куды пасля дзецца самой?

Ды Друцька, які пасля здарэння з кажухом сядзеў, што на памінках, раптам весела варухнуўся, нацягваючы лейцы, падаўся наперад, стаў на мяшок каленьмі, крокаў, можа, яшчэ за сорак да шлагбаума закрычаў:

— Здарова, Лявон!

— Хайль, Хведар! — адказаў вартавы, паліцыянт.

Немец безуважна пасунуўся назад да бункера, перасмыкаючыся ад холаду.

— Куды? — спытаўДруцьку знаёмы.

— Да сваіх. Во! Нявесту паказаць хачу.

— Жэнішся? Ну, даеш, Хведзька! Не губляешся нідзе! — падышоў да саней, заглянуў Вользе ў твар, ухваліў: — З морды нішто сабе. Чакай! Ды я ж яе ведаю! Гандлярка! Па сабе Хведзька выбраў.

Гэтае апошняе абразіла Вольгу, але яна змаўчала: не варта задзірацца, ды і дасціпнасць яе як бы замерзла. Паліцай засмяяўся, падняў шлагбаум, пажадаў шчаслівай дарогі, пасля ўслед крыкнуў салёную мужчынскую параду.

Друцька, быццам бы засаромлены, колькі хвілін памаўчаў. Саскочыў з саней, нокаючы, шпарка прайшоўся збоку, паслізнуўся, паваліўся на сані, галавой Вользе на прыпол, ажно дрыгануў у паветры нагамі, спалохаў каня, той ірвануў галопам.

— Тпру-у, халера! А то выкінеш з саней! Во ляціш, як дадому!

Адчувалася, што ў Друцькі адразу ўзняўся настрой, пасля паста ён адчуў сваю ўпэўненасць, павесялеў, яму хацелася падурэць, пасмяяцца, на словах спыняў каня, а на самай справе падганяў яго — тузаннем за лейцы, дрыганнем нагамі, рогатам.

Пасля, калі іх абагнаў грузавік, схамянуўся, сеў на ранейшае месца, побач з Вольгай, зрабіўся сур’ёзны, нясмела абняў яе за плечы.

Вольга перасмыкнулася, сцялася, бо здалося, што да яе пацягнулася рука мерцвяка, зрабілася агідна ад Друцькавай блізкасці, ад пары, што вырывалася з яго рота.

— А ведаеш, Вольга, я не дзеля жарту сказаў пра жаніцьбу. Я праўда хачу жаніцца. I ты падабаешся мне. Выходзь за мяне замуж. Мне цяпер во як патрэбна такая жонка, як ты. Каб такая гаспадыня.

«Не ведаеш ты, якая нявеста цябе чакае», — падумала Вольга з нянавісцю, але і са страхам, зусім незнаёмым — пэўна, ад такон цеснай сувязі з асуджаным.

Сказала з папрокам:

— Што гэта ты чаўпеш, Хведар? У мяне муж на фронце.

— Не вернецца твой франтавік. Хіба толькі, калі не будзе дурнем, пяройдзе да немцаў. Калі сам здасца, то адпусцяць.

З большым смугкам, чым калі раней, з болем і нават з адчуваннем сваёй віны перад ім, што з’яўлялася рэдка, Вольга падумала пра мужа, але тут жа парадавалася сваёй упэўненасці, што Адась ніколі не здасца ў палон, не здрадзіць, не зганьбіць свайго імя.

«Ён вернецца! А вось ты не вернешся!» — падумала ўжо з адной нянавісцю да Друцькі. А ён, не шкадуючы фарбаў, маляваў, як бы яны жылі, каб яна згадзілася стаць яго жонкай.

Вольга слухала адным вухам. Яна думала пра свой план. Яшчэ ўчора ўвечары, калі абдумвала ўсё да драбніц, каторы раз, план гэты здаваўся бездакорным.

Яна вельмі спалохалася, каб прыгавор Друцьку выканаў Саша, можа, таму, што сам ён прызнаўся, як цяжка яму гэта — забіць знаёмага чалавека. Разумела, што рызыка намнога павялічваецца, калі няма ўпэўненасці, для Сашы гэта можа скончыцца правалам, смерцю. Тады ж, у тую ноч, рашыла памагчы яму, хоць ён і пярэчыў, узяць сабе гэтае заданне. Доўга думала, як ажыццявіць прысуд? Забіць самой? Адчувала, што не здолее зрабіць гэта. I надумала: праз Сіўца здаць Друцьку партызанам, няхай яны пакараюць; там, у лесе, гэта сапраўды будзе кара, па ўсіх законах, а не забойства з-за вугла. Гэта сумленна перад таварышамі і, здавалася, проста. Сівец пацвердзіць. Яе могуць упікнуць, палаяць за анархічнасць, як называе гэта Захар Пятровіч, але не перастануць давяраць. А ў анархічнасці стары папракаў нават Андрэя, якога яна лічыла камандзірам усёй групы.