Іван Шамякін - Снежныя зімы

Але, здаецца, толькі тут не паддалася яе гіпнозу: настойліва прасіла памагчы нам падабраць касцюмы і зрабіць дэкарацыі.

«Ды не рабіла я гэтага ніколі».

«А вы паспрабуйце. Няўжо вам нецікава пабыць з моладдзю? Хіба не сумна адной сядзець?»

Спахмурнела трохі ад такога запытання. Відаць, усё-такі сумна. Але ж гонар, як у Адаліны.

Пэўна, каб адчапіцца ад мяне, паабяцала паспрабаваць.

«Толькі дайце мне час праверыць сябе. Што я ўмею».

Правярай на здароўе.

А вось школай чамусьці сама зацікавілася — гуртком кройкі і шыцця. Цяпер яе не шакіравала такая празаічная справа. «Мастак не шые». Цяпер сама сказала, што без практычнага шыцця мадэліраванне не мае сэнсу і тэарэтычна добраму густу навучыць нельга. Што праўда, то праўда.

Калі разважыць вось так спакойна ў вячэрняй цішыні, дык схадзіла я не без карысці. Дарэмна сёння цэлы дзень караю сябе, хоць учора адчувала пераможнай.

Не, Віталія, паводзіла ты сябе ўсё-такі шмат у чым не адпаведна твайму характару і прынцыпам. Згадзіся з гэтым, пакайся і… кладзіся спаць.

Адаліна даўно распускае пра мяне брудныя плёткі. Ігнаруючы, як кажуць, грамадскую думку, я ўвечары заходжу ў халасцяцкі Алегаў пакой пры школе. Яшчэ ў інстытуце была я злейшым ворагам умоўнасцяў і забабонаў.

Але тое, пра што плешчуць Адаліна ды іншыя кумкі, магло здарыцца толькі ўчора. На шчасце, не здарылася. На чыё шчасце?

І раней мы цалаваліся. Не святыя. Учора ён пачаў цалаваць, калі я сядзела на канапе. Цалаваў вельмі горача. І мне было премна. Я не адбівалася… пакуль рука яго не палезла куды не трэба. Тады я так ірванулася — недарма ў інстытуце была разрадніца — што ён апынуўся на падлозе. Мяне рассмяшыла, як ён пляснуўся. А ён пакрыўдзіўся, узлаваўся, кінуў мне: «Дурная!» Тады і я ўзлавалася, нагаварыла чорт ведае чаго і выскачыла, як абвараная.

Мне трэба было дзе-небудзь пагуляць у полі, каб супакоіцца. Але снег забіў усе дарогі і сцежкі. Мяло. І я адразу прыйшла дадому, разгарачаная, узварушаная. Мой выгляд спалохаў маці. Як яна ўглядалася ў мяне! Доўга. Моўчкі. І як хавала я вочы! Мама не вытрымала, спытала:

«Што з табой, Віта?»

«Нічога, мама».

Безумоўна, я пачырванела, збянтэжылася, як малая. О, мама, мама, якое ў цябе пільнае вока! Якія пакутлівыя хвіліны я перажыла, пакуль не здагадалася, што самае лепшае — сказаць, калі не ўсю праўду — сорамна ўсю — то хаця б паўпраўду.

«Я пасварылася з Алегам».

Маці ўздыхнула, здалося мне, з палёгкай. Ведаю: ёй не вельмі падабаецца Алег і мае адносіны з ім. Ды я пачала апраўдваць яго:

«Не думай дрэнна пра Алега. Гэта я вінавата. Ты ж ведаеш мой характар. Пачалі спрачацца пра фільм, а кончылі тым, што пасварыліся. Я нагрубіла».

Што я магу нагрубіць — у гэта мама паверыла. Дзіўна. І крыўдна. Нават мама лічыць, што я такая. А каго я абразіла? Абражаюць мяне.

Зноў-такі, нават мама лічыць, што я вельмі сучасная — у паводзінах, у поглядах на жыццё, на людзей, на мастацтва — на ўсё. І ніхто не ведае, што я можа самая старамодная. У галоўным — у пачуццях сваіх. Як тургенеўскія гераіні.

Гэтак жа было ў інстытуце з Лёнем. Год сябравалі. Усе дзяўчаты былі ўпэўнены, што мы пажэнімся. Але калі вясной у лесе ён вось так нахабна хацеў узяць мяне — я дала яму па мордзе. І скончылася на гэтым Лёнева каханне. На другі дзень хлопец пайшоў з Лейкай Квашой, а перад выпускам яны пажаніліся. Ужо дачку маюць. А я засталася з такам. Добра, тады мне было дваццаць. А цяпер дваццаць тры. Каму патрэбна такая цнатлівасць у такія гады? Тым больш, што гавораць пра мяне і думаюць зусім іншае. Можа нават і мама не ўпэўнена, што я не ведала мужчыны. І нікому не дакажаш. Мне будзе нялёгка перажыць, калі Алег адвернецца гэтак жа, як Лёня. Яго тут жа прыгрэе Адаліна. Яна прыгожая і, вядома ж, больш вопытная, не такая дурная, як я.

Каюся? Шкадую? Не! Не! Не каюся. Не шкадую. Зразумей жа ты, чалавек, інтэлігент, што я не магу так. Не магу. Абразліва гэта. Брыдка. Назаві мяне сваёй жонкай — і я лягу з табой у ложак. Прытулю тваю галаву да грудзей… Думаеш, я не хачу такой ласкі, не сумую па ёй? Але ж ты не назваў мяне сваёй жонкай. Што ж табе трэба ад мяне? Калі ты кахаеш, навошта табе трэба растаптаць дзяўчыну, прынізіць? Ты ж сам пасля перастанеш паважаць яе. А можа якраз наадварот? Мама… Неяк спытала ў яе:

«Ты ведала, што І. В. жанаты?»

«Ён сам сказаў».

«На што ж ты спадзявалася?»

«Ні на што. Я палюбіла».

Выходзіць, трэба пакахаць да ўтрапення, да самазабыцця, каб усімі ўчынкамі кіравалі пачуцці, а не розум. Напэўна, я кахаю залішне рацыянальна. Таму наканавана мне застацца векавухай. Не надта радасная перспектыва, але што зробіш… У мамы не лепшы лёс. Яна пакахала жанатага чалавека і да старасці застаецца вернай яму, многія гады не атрымоўваючы ніякай узнагароды за сваё каханне. Я, дурніца, не здагадалася тады ўвечары пайсці куды-небудзь з Алегам, каб яны, І. В. і мама, засталіся ўдваіх. Яны ж, па сутнасці, так і не пабылі адзін на адзін. Але думка пра іх сувязь таксама непрыемная, абражае. Брыдка, калі такія старыя мілуюцца.