Кузьма Черный: Буланы (на белорусском языке)

I ў той самы час, тут жа вельмi блiзка, за дзеравянаю сцяною, у хаце, чалавек разгладзiў вусы, пацягнуўся ўсёю сваёю постаццю i з некай фаталiстычнай упэўненасцю сказаў нi то сам сабе, нi то каму iншаму:

- Мусiць, годзе ўжо з гэтым канём важдацца... Не будзь я Раман Драгун, калi я на iм што страчу.

На лаве каля сцяны сядзела дачка яго - худая i вастраносая жанчына. У яе заўсёды быў клапатлiвы настрой. Яна памаўчала трохi, а пасля роўным голасам сказала:

- Гэтага каня трэба папхнуць к чорту.

I тады ў хаце гаворка аб гэтым была ўжо скончана.

Раман Драгун ужо ўявiў, што рабiць i куды iсцi. Ён ужо весела закурыў i паглядзеў з хвiлiну праз акно, здалёк, як сплываў патроху белы дзень...

Кароткi быў ён, гэты дзень. Пакуль у хаце пагаварылi i падумалi, пачаў ён канчацца. I калi ён канаў, агарнуўшыся сiняватым змрокам, Буланы пiў каля калодзежа ваду так, як i заўсёды. Усё iшло сабе так, як i дагэтуль. I ўсё было так, як i заўсёды, - i сумна, i радасна.

V

Карась быў худы i шчуплы стары.

Кожную ранiцу падоўгу любiў ён мыцца. Доўга цер ён пры гэтым свае маленькiя гладкiя вушы i такi ж маленькi белы нос. Чухаў у круглых сiвых вусiках i рэдкай бародцы, а пасля адзяваўся ў нешта чорнае i доўгае, што раней зваў сурдутам, а цяпер нiяк не зваў, бо з цягам часу яно зусiм змянiла сваю форму.

Любiў ён вельмi маўчаць ды вечна цягнуць сабе пад нос некую вялую мелодыю, як бы гэта ён хацеў гэтым выявiць роўны, без бур i цiшы ход свайго жыцця. I ўсё, што рабiў, ён рабiў упэўнена, не думаючы аб другiх i не гледзячы на тых, хто глядзеў на яго. Як бы гэта не адчуваў ён нiкога на свеце, апрача сябе ды таго, што рабiў.

Год пяць таму папаўся на яго жыццёвай дарозе адзiн чалавек, якi толькi некалькi першых дзён як бы прабаваў увайсцi ў гэтае вяла бясконцае жыццё, а пасля як бы стаў пры гэтым жыццi, плывучы сам сабою, i толькi на кароткiя моманты спатыкаўся цесна i востра з iм. Гэта быў Мiкалай Бяляк. У жыццi гэтага чалавека самым важным, самым найвышэйшым здарэннем было тое, што служыў ён некалi ў салдатах, сам браў, а пасля здаваў некую карпацкую крэпасць. Гэтае важнае здарэнне ў яго жыццi навучыла выяўляць яго чалавечую моц, смелым стараннем свой вялы ад прыроды голас зрабiць зычным i заўсёды дзе трэба, дзе не трэба хвалiцца кожнаму, што нiхто так не знаецца каля коней, як ён. Быў ён сыты, але косцi меў шырокiя, i загэтым твар яго здаваўся худым, ступаў ён цвёрда, моцна стукаў нагамi i маленькую галаву на сухой шыi трымаў трохi на левы бок. Нешта было агульнае ў iм i ў Карасю. Яно не было ў тым, што абодва яны невысокага росту, нават гэта хутчэй магло адрознiць iх аднаго ад другога - белы твар Карася насiў у сабе ўсе адзнакi старасцi, а гэты быў яшчэ малады i моцны, твар меў гладкi i цвёрды, нейкага шэрага колеру. Была гэтая агульнасць i не ў тым, што Карась трохi гарбаты, а ў гэтага круглыя плечы трохi прыгнуты. Гэтая агульнасць была неяк у глыбiнi iх iстотаў, неяк часам вочы адналькова свяцiлi, як бы хацелi выявiць дзве падобныя плынi жыцця. Што плывуць двое людзей цi ў чым-небудзь варушацца, i тут для кожнага больш добрага, нават многа яго, чым кепскага: яно ёсць, то што тут больш гаварыць - i добра...

Можа гэтая агульнасць з'явiлася ў працэсе жыцця. Можа яе дало тое, што рабiлi яны ў жыццi. Хоць рабiлi яны адно i тое неаднолькава. Работа была адна, i можа гэта самае важнае.

Карась рабiў так: калi дасць ён нажом каню ў грудзi, то, значыцца, конь скора кончыцца, i гэта нiяк неяк не ўспрымалася: вецер шумiць сабе, за ўзгоркам дарога маўчыць, а там нехта праехаў, вечарам сонца заходзiць, а я каня кончыў - ну, то што тут такога?!

От так гэта тады Раман Драгун пянчук той калоў, а пасля аб Буланым думаў. Дык у гэтага ўсё жыццё было такiм. Не было нiчога нi нiжэйшага, нi вышэйшага, нават як бы патрэбнага i непатрэбнага. Усё было роўным, усё было на сваiм месцы. Б'ю конi - бо гэта мне патрэбна, каб жыць... I слёзы не з'яўлялiся нi радасцю, нi тугою - гэта тое, што з вачэй льецца...

Можа i з'яўлялася што ў яго, што абуджвае пачуццё аб выяўленнi ў слёзах радасцi цi смутку, але днi iшлi, плылi сабе, i ўсё плыло, рабiлася, варушылася. Пускаўся ў дзела амаль кожны дзень нож, прывыклася бачыць цёплую кроў, таксама, як прывыклася бачыць, што вакол цябе ходзяць людзi, на градах растуць гуркi, што калi тупы нож, дык iм трудна арудаваць i што наогул, калi ён тупы, то, значыцца, тупы...

Мiкалай жа Бяляк востра жыў момантамi. Як памагаў ён Карасю на шырокiм поплаве цi дзе ў полi ў рабоце каля коней, вельмi хацеў, каб хто гэта i чым пабольш людзей бачылi гэтую работу. I каб гаварылi аб гэтым, бо тут жа i было аб чым гаварыць - гэта ж колькi вакол тысяч людзей жыве, а толькi яны ўдвух тут робяць гэта.