Кузьма Черный: Па дарозе (на белорусском языке)

Што за месяц,

Што за ясны...

Або зусiм новы ў вёсцы матыў песнi:

Гэй вы, конi вараныя,

Грывакi мае!..

Нi то драмаць, нi то моўчкi слухаць ноч пачала Насця.

Тады з'явiлася была ў Паўла думка падысцi да яе i пагаварыць з ёю. А як ступiў ён два крокi наперад, асядаць i гiнуць пачала гэтая думка.

- Няма пра што мне з ёю гаварыць, - зусiм моцна сказаў Павал.

- Што ты кажаш? - дакацiўся голас ззаду.

- Нiчога, дзень нахапiўся, - адказаў Павал i сцебануў пугаю каня па худых рэбрах.

"Вельмi ж на полi ўрадзiла ярына", - падумаў ён невядома чаму. А пасля ўцякла i гэтая думка, i ўявiлася, што доктар, да якога едзе ён, павiнен быць чалавекам вельмi сталым, але нейкiм такiм, якому можна i нават трэба сказаць пра ўсё, нават пра Насцю, што яна гэткая любая, але ж вельмi далёкая, i што таму аж нiчога рабiць не хочацца.

"Яно ўсё пройдзе, - з'явiлася новая думка, - усё забудзецца, а жыццё будзе яшчэ доўгiм, бо ад грудзей, што баляць, нiхто не ўмiраў нiколi, здаецца. Многа яшчэ будзе думак новых i навiн за жыццё, адно вось, аднаму, мусiць, давядзецца, пахаваўшы матку, або перацягнуць на гэтую гаспадарку сястру з мужам з суседняй вёскi... А ўсё ж яно слаўна гэтак ехаць, а пасля вечарам назад; адчуваць волю поля, слухаць, як у вёсках пры дарогах спяваюць пеўнi, i гэтакi ясны змрок ляжыць на дарогах... I нiчога не зробiцца ў жыццi таго, чаго не зробiцца".

Нават i не думка гэта была, а пачуццё.

Зусiм пачынала вiднець, а на полi разгуляўся радасны вецер.

III

У тую ранiцу ў вёсцы яшчэ прыцемкам устала жанчына. Было шмат работы адной у хаце.

"Хаця б дождж не пайшоў ды не абмачыў Паўла", - падумала яна пра сына.

I ўсё тупала па двары ды думала пра Паўла. Яно не то, што гэта было шкада ёй, што Павал нездараўчаны, - аб гэтым не думалася, бо да гэтага прывыклася i было гэта звычайным. Думала яна, што Павал, мусiць, змёрз уначы.

Была жанчына старая i часта насiла ў сабе нейкi востры настрой. Бо гэта яна многа перажыла была за жыццё бяды i гора, i гэта зрабiла яе чулай вельмi.

У тую ранiцу яна брала пад паветкаю дровы i ўбачыла, як каля самай сцяны дрыжаў на ветры дробны куст крапiвы. I тады прыпомнiлася, што яе многа расце на дарозе, дзе агароды пераходзяць у жытнiя засевы. А гэта было прывычнае, роднае, сярод чаго жылося, пакутавалася. I ўжо тады ад гэтага ў жанчыны з'явiлася да ўсяго шырокае пачуццё, i падумалася:

"От Павал прыедзе i пойдзе касiць, а я каля дома буду".

I затым, што было ўсё гэта звязана з тым дробным, што на кожным кроку ў жыццi, затым i з'явiўся ў жанчыны востры настрой. Хацелася гаварыць з усiмi аб усiм. I от пачала яна з нецярплiвасцю чакаць Паўла.

А пасля прыбегла да яе, засопшыся, Ганна, што служыла ўжо другi год у Мельгуновых, i пачала гаварыць, што Алесь паехаў у горад з Насцяю i што ў iх будзе вяселле. А пасля пачала гаварыць, як да яе, яшчэ да Насцi, прыставаў Алесь, усё гаварыў, што возьме замуж, i што цяпер лiха ведае што будзе.

- Ну, няўжо?! - узрадавалася Паўлава мацi.

- А ты як бы рада, - пакрыўдзiлася Ганна, - а ў твайго Паўла здароўе адабрала Насця. Ты думаеш, цётка, я не ведаю? Усе ведаюць! А я не змоўчу.

- Чаму?

- Таму!

- А што рабiць будзеш?

- На яго ў суд падам; усё роўна яму спакойна жыць, гаду, не дам.

- З Насцяю жыць?

- З Насцяю.

- А сястрычка ж мая, зрабi ж ты гэта. Вось i Павал мой узрадуецца, сумны нешта ж вельмi ён цяпер зрабiўся. А я толькi думала аб iм.

I невядома чаму так раптоўна Ганна заплакала. Яна доўга сядзела на адным месцы, на лаве, у кутку Паўлавай хаты, выцiрала рукавом зрэбнага каптана слёзы i чмыхала носам.

А ў галаве ў дзяўчыны хадзiлi вольныя думкi - цi то нявыяўленыя, яшчэ цьмяныя, радасныя нейкiя надзеi нараджалiся ў яе.

Нешта яснае выяўлялася перад маладым жыццём, i само жыццё паднiмалася наперадзе, як вялiкая, цiкавая дарога, на якой апаноўваюць чалавека радасныя хваляваннi.

- Гадаўка гэтая Насця, - сказала моцна Паўлава мацi.

"А што яна вiнавата?" - хацела сказаць Ганна, але сказала, палажыўшы палец на губу:

- Я не дамся ў крыўду Мельгуну.

- От Павал будзе весялейшым, - з хiтраю ўсмешкаю сказала Паўлава мацi, - а то ж вельмi думаць аб нечым пачаў многа.

IV

Павал у той дзень зусiм вясёлым выехаў з горада.

Доктар яму нiчога не сказаў, толькi даў нейкiх зеленаватых пiлюль; купiў яшчэ Павал хустку матцы i новую касу. А як выязджаў з горада, дык адчуваў, што ўсё будзе добра, - цi то гэтыя пiлюлi памогуць, цi то зусiм нiчога ў яго няма. Вось будуць пагодлiвыя днi, добра будзе касiць каля рэчкi; а Насця - чорт яе бяры. I, едучы, бачыў, як на краю горада музыкi збiраюцца граць у вялiкiм разгароджаным садзе.