Владимир Дубовко - Пялёсткi (апавяданнi на белорусском языке)

- Не хочаш праўду сказаць, ты яго шафранам падфарбоўваеш.

Але, зразумела, нiчым гэтага масла мая мама не падфарбоўвала. I колер, i смак, i духмянасць давалi яму травы, мурог...

Мая задача была яшчэ прасцейшая: толькi не перашкаджаць каровам у сваёй справе адбору травы ды на палудзень перагнаць да возера. Там яны пiлi, заходзячы ў ваду, пасля, уклаўшыся ў халадку, пад дрэвамi, адпачывалi, жавалi жвачку...

Пакуль не надышоў гэты паўднёвы час, я займаўся сваiмi назiраннямi, размаўляў з птушкамi, якiя падляталi да мяне зусiм блiзка, ледзь на плячо не садзiлiся. Некаторыя нават спявалi кароткiя песенькi. На доўгiя ў iх часу не хапала. Усе яны спяшалiся аднесцi ежу ў гняздо сваiм птушаняткам, якiя ўжо апярылiся i сталi падлёткамi, патрабавалi ежы ўдвая больш, чымсьцi раней. Некалькi разоў я паднiмаў такiх падлёткаў з зямлi i саджаў назад у iхнiя гнёзды, з якiх яны павывальвалiся, спрабуючы свае крыльцы.

Назiраў я за рознымi кветкамi, як яны паступова ператваралiся ў плады, ягады. Набiраў пакрысе ў торбачку i добрых грыбоў, каб хапiла падсмажыць i падвесялiць вячэру ўсёй нашай сям'i. Плёў часам кошычкi для хатняга ўжытку... Але багата часу праводзiў, слухаючы музыку, спевы, гоман бору.

Аднойчы так я суцiшыўся, захапiўся гэтым нiбыта знаёмым i заўсёды новым гоманам бору i раптам чую, што ў гэтай музыцы з'яўляюцца нейкiя нязвыклыя для майго вуха гукi. Так, пэўна, уяўляю я цяпер, дырыжор аркестра чуе на рэпетыцыi якi-небудзь рып не ў час адчыненых дзвярэй або чый-небудзь прыглушаны кашаль.

Дык вось i я, хоць быў толькi сцiплым слухачом канцэрта, якi давала генiяльная мастачка - прырода, пачуў нейкiя нязвыклыя, дысанансавыя гукi: "пто"... "'пто"... "пто"... i затым "оп"! I так разоў дзесяць запар.

Я цiхенька ўзняўся i, цiкаючыся, пачаў наблiжацца да сасонак, за якiмi былi ямiшчы, - напалову засыпаныя леташнiя ямы, дзе зiмой трымалi бульбу. Расхiнуўшы сасновыя лапкi, бачу больш дзесятка зайцоў, вялiкiх i малых, якiя, стаўшы на дзiрванок перад гэтымi ямамi, разбягаюцца, нiбыта паводле нейкай каманды, а затым скачуць праз ямы: раз, два, тры. У гэтым спаборнiцтве некаторыя, асаблiва меншыя, увальвалiся ў якую адну яму. Вось бегучы яны i давалi гукi: "пто", "пто", "пто"... Я нават добра не зразумеў, цi гэта яны лапкамi так тупалi па пяску, цi прыгаварвалi, каб паддаць сабе iмпэту. Глядзеў я, глядзеў, а пасля, калi яны падрыхтавалiся да чарговага перабегу, выйшаў раптоўна ды сказаў:

- Пачакайце, я з вамi...

Куды там! Нават не мог заўважыць: цi яны расталi, цi паразбягалiся так хутка.

Больш яны сюды не прыходзiлi, а можа, прыходзiлi, калi мяне не было.

Дома, пры вячэры, я расказаў пра гэтую гульню. Бацька i растлумачыў, што адзiны зайцаў паратунак - ногi. Вось звяры i практыкуюцца, каб у iх ногi былi моцныя.

"Канец свету"

Перад рэвалюцыяй, гадоў шэсцьдзесят - семдзесят таму назад, у нас, у Беларусi, было мала школ, не было зусiм бiблiятэк у вёсках, не было тады наогул нiдзе на свеце радыё, тэлебачання. Людзi даведвалiся пра апошнiя навiны i пра тое, дзе што на свеце дзеецца ад розных падарожных людзей, ад вандроўнiкаў. Часам гэта былi самыя звычайныя ашуканцы, якiя iшлi ад вёскi да вёскi i памаленьку пашыралi ў народзе ўсялякiя былi i небылiцы. Усюды iх прымалi, частавалi i прагна слухалi розную несусветную лухту. Прыблiзна ў 1906 годзе такiя падарожныя людзi, як згаварыўшыся, на пытанне: "Што чуваць?" адказвалi адно:

- Дужа кепскае чуваць. Будзе скора канец свету. Будзе анёл боскi па небе лётаць, трубiць у трубу, выклiкаць на страшны суд усiх жывых i нябожчыкаў. Паадкрываюцца магiлы, усе жывыя i ўмерлыя стануць перад тым судом...

Нястрымная людская фантазiя дадавала на месцах усялякiя новыя падрабязнасцi да гэтых апавяданняў, i так па драбочку вырысавалася вялiкая, жудасная карцiна, у якой прадугледжаны быў нават колер неба.

Хто меў у запасе якую сякую капейку, пачаў прапiваць яе.

- Навошта тыя грошы, канец свету...

Хто павiнен быў узараць якую лагчынку, спасылаўся таксама на канец свету. Адным словам - разлад быў немалы.

Здарылася так, што - тады самалётаў яшчэ не было, - з Ковенскай крэпасцi вайсковыя ўлады пусцiлi паветраны шар, аэрастат. Пад гэтым шарам быў падчэплены вялiкi кош, а ў iм сядзела трое вайскоўцаў. Была ў iх труба, каб даваць сiгнал у выпадку патрэбы, быў канат, каб людзi з зямлi маглi прыцягнуць шар да зямлi, калi з каша выкiнуць канец. Паколькi i газет у нас нiхто не выпiсваў, пра такую падзею нашы вяскоўцы нiчога не ведалi i не чулi.

Паветраная плынь панесла гэны шар на поўдзень ад Коўна. Несла, гнала яго i падагнала да нашых мясцiн. Тым часам у тым шары нешта сапсавалася, i з яго памалу пачаў выходзiць газ, якiм ён трымаўся на вышынi. Заўважыўшы гэта, аэранаўты вырашылi, што iм трэба ў прыдатным месцы апусцiцца на зямлю, каб ратаваць жыццё. Нашы Агароднiкi iм зверху, з неба, спадабалiся. Вайскоўцы выкiнулi з каша канец каната i пачалi трубiць у трубу, каб звярнуць увагу людзей на канат, каб людзi прыцягнулi iхнi шар да зямлi.