Решад Нури Гюнтекин - Değirmen

Arabada olduğu gibi Reşit Beyin güveylik karyolasındaki ipekler ve sırmalar arasında da yine deliksiz ve rüyasız bir hamal uykusu uyuyan mutasarrıf sabahleyin iyi kalktı ve bir çocuk sevincile:

— Nikolaki Bey. bu ne iş, dedi. Yediğim bunca müzehre-fat nereye gitti!

Doktor başını sallıyarak cevap verdi:

— Keyfinize bakın beyefendi. Sofada hazırlanan kahvaltıyı da yerseniz daha iyi olur.

Hâmit Bey belediye reisini yanına alarak öğleye kadar kasabayı dolaştı; sonra ikindiye kadar da belediyede birçok ziyaretler kabul etti.

Akşam yemeği Ömer Beyin evinde yenecekti. Mutasarrıf evvelâ kabul etmek istememişti. Fakat

Nikolaki Beyin mııta-

olanlar onu araya koy

sarrıf üzerindeki nüfuzunu anlamış dular.

Doktor, Hâmli t Beye: — Buraların âdetleri tuhaftır beyefendi, dedi. Ömer Bey Sarıpmarda ikinci geliyor. Siz Ömer Beyin yemeğini yemezse-niz sonra o belediye reisi Reşit Beyin başını yer. Biz büe sancakta acısını çekeriz bunun.

Halil Hilmi Efendi, mutasarrıfın Ömer Beyin evine gideceğini haber alınca tekrar saçını, başını yolmıya başladı:

— Bu sefer hakikaten «buyurun cenaız© namazıma...» Vay sarhoş edepsiz vay. İşte bu aklıma gelmezdi. Kasabada topu topu sekiz, on yaralı var. Mutasarrıfa, ben başta olduğum halde hepsinin burada yaralandığını söyleyince ne kalır? Bu adetâ mahallinde bir keşif olacak... tster misin rakı içtiğimizi, kadın oynattığımız, sonra zelzele olunca hep birde kaçtığımızı, benim yemek tepsisine

girerek merdivene fırladığımı herife anlatsınlar. Hattâ edepsiz sarhoşun, bir iş yapıyorum diye bu gece Bulgar kızını bile getirmiyeceği ne malûm?

Bununla beraber mutasarrıf şerefine verilen bir davete git-memezlik olmazdı. Zaten Halil Hilmi Efendi için tek ümit sofrada bulunanların, kendisine acıyarak, dillerini kısa tutmaları idi.

Gece, Halil Hilmi Efendinin korktuğu kadar fena geçmedi. Ömer Bey sofrayı bahçeye kurdurmuştu. Sonra bir gece evvelki kalabalık ve hepsinden daha ehemmiyetli olarak Deli Kâzım yoktu. Gerçi Kâzım şimdi doktor Arif Bey partisinin en ateşli âzasmdandı. Fakat Halil Hilmi Efendiyi de en ziyade ürküten bu ateş değil miydi.

Kaymakam doktorla başbaşa vererek müdafaa tezini hazırlamıştı. Kaymakamın ağır surette yaralandığı ve kendisinin hâlâ şimdi de vazife gayretile ayakta bulunduğu tezine çaresiz tekrar dönülüyor ve doktor bunu tasdik ediyordu. Ortada zelzele tahribatı diye gösterilecek bir şey bulunmamasına göre, kaymakamın o günlerde ifayi vazifeye muktedir olmıyacak şekilde hasta olduğunu iddiadan başka çıkar yol yoktu. Onun birkaç gün sonra kendine gelir gelmez kasabada .ehemmiyetli Vuf'l

bir hasar bulunmadığını telgrafla bildirmiş olması da lehine bir delil sayılmak lâzım gelirdi.

Bu noktada Deli Kâzım ile aralarında bir anlaşmazlık vardı. Mühendis, insanca fazla bir sakatlık olmamakla beraber, zelzelenin kasabayı hayli yıkmış olmasına taraftardı.

— Vücuttaki sakatlığı kim bilir? Doktor. Binadaki sakatlı-tı kim bilir? Mühendis. O halde ben kasabanın birçok binalarında sakatlık olduğunu, fen namına söyledikten sonra başkalarına söz düşer mi? Deveye demişler ki, «sırtın iğri», «yahu zaten nerem doğru» demiş. Onun gibi bu kasabanın da harap olmıyan neresi var? Ama mutlaka zelzele gecesi olmamış da daha evvel yahut daha sonra olmuş. Onun gününü, saatini tayin edecek ihtisas erbabının alnını karışlarım. Buyanın resmî hükümet mühendisi olduğum için ev o gece mi viran oldu, başka zaman mı? Bunu bilmek ancak bana düşer. Nükteyi anladınız mı beyler? Siz «hayır» deseniz bile ben kuvvetli bir zelzele nazariyesini sonuna kadar müdafaa edeceğim.

Ömer Beyin bahçesinde soğuk alan mutasarrıf bir parça öksürdüğü ve genzi yandığı için ikinci gün evden çıkmadı ve Halil Hilmi Efendiyi pijamasile yatak odasında kabul etti.

İki günlük yorgunluktan sonra bugün bir mola vererek dinlenmek de olurdu ama, validen aldığı yeni bir şifre telgraf buna imkân bırakmıyordu. Ne olacaksa bir ayak evvel olup bitmeliydi. Zaten kaymakamı çağırıp konuşmaktan başka da yaA pılacak bir iş kalmıyor gibiydi.

Mutasarrıf ihtiyaten pencereleri kapalı tuttuğu için oturduğu iskemlede mütemadiyen terliyen kaymakama acıdı.

— Hiç olmazsa yakanızı çıkarsanız, dedi.

Halil Hilmi Efendiyi de az çok resmiyete aykırı bir kılığa sokmak, kendi pijamasını mazur gösterecekti. Fakat o:

— Huzurunuzda teeddüp ederim, diye reddetti.

— Fakat terliyorsunuz.

ÖD

Halil Hilmi efendi kendini tutamadı, çehresine mazlum bir hüzün veren bir gülümseme ile boynunu bükerek:

— Nasıl olsa terliyeceğim efendimiz, dedi. Biraz fazla, biraz eksik. Farkı yok.

Hâmit Bey nükteyi anlamamazlıktan geldi ve:

— Yok efendim ne münasebet, diye gülümsedi. Sonra tekrar ciddileşerek:

— Kıyafetimi mazur görürsünüz değil mi kaymakam bey, dedi. Biraz rahatsızım da., affedersiniz. Bu kılıkta misafir kabulü doğru değil ama...

Halil Hilmi Efendi: «keşke donla gezsen de bana zararın dokunmasa» diye düşündü ve fazla bir telâşla sordu:

— Geçmiş olsun efendimiz, neytiniz var?

— Galiba biraz soğuk aldım. Dün geceki ziyafet hoştu. Fakat nekadar olsa açıkta oturduk.

Halil Hilmi Efendi ilk temasta bir dalkavukluk fırsatı bulmaktan memnun.

— Allaha emanet efendimiz, dedi, havamız hakikaten biraz acayiptir. Zatıâliniz gibi nazik vücutlular biraz ihtiyatlı olmalı. Sivrisinekle sulara da dikkat buyursanız...

Hâmit Bey kışın bile cibinliksiz yatmazdı. İçeceği suyu bü-jnik fedakârlıklarla İstanbuldan getirtirdi. Nitekim buraya da iki binlik Taşdelen getirmişti. Fakat biri arabada kırılmıştı. Bilmiyordu öteki gidinciye kadar yetecek miydi?

Kaymakam «Taşdelen» sözünü işitince derin bir göğüs ge-şirmişti. Mutasarrıf sebebini sordu. O yine kendine açındıracak bir gülümseme ile:

— Taşdelen bendenize «Karakulak» ı hatırlattı. Beykozlu-yum bendeniz...

— Ya!!! Demek siz de İstanbullusunuz? Kaç senedenberi -görmediniz.

— Tam yirmi üç.

— Ne söylüyorsunuz?

— Evet.

— Nasıl dayandınız?

— Allah ne verir de kul götürmez. :

)|

Hâmit Bey. kaba çehresi, iki tarafından ağarmış sakalı ve hafifçe kamburlaşmış omuzları ile eski lalalarından birine ben-ziyen bu adama karşı zaten bir sıcaklık duyuyordu. Yirmi üç yıldanberi Anadoluda yaşıyan bu hemşeride farzettiği İstanbul ve Karakulak hasreti buna bir de tatlı merhamet duygusu ilâve etti.

Halil Hilmi Efendi bunu sezerek işi biraz daha ileri götürdü.

— Bendeniz artık Karakulağı unuittum. Burada içtiğim çay suyundan farketmez hale geldim.

Fakat sizin için ehemmiyetlidir. Buraya iki saat uzaktaki Yörük köyünde İstanbul suları ayarında bir su vardlr. Uzakça olduğu için rağbeit eden yok. Fakat endişe buyurmayın. Bendeniz yarından itibaren getirtirim. Muhterem misafirimize çay suyu içirecek değiliz ya.-.

Mutasarrıf asıl işini unutmuş gibiydi. Halil Hilmi Efendiden sekiz on yaş ihtiyar olduğu halde, belki de merhum lalaya benzediği için, kendini onun yanında çocuklaşmış görüyor ve öyle konuşuyordu. Biraz sonra:

— Peki, kaymakam, bey dedi. Mademki İstanbulu bu kadar özlediniz. O halde buralarda yaşamıya nasıl razı oluyorsunuz?

Kaymakam yine göğüs geçirdi ve gözlerini daldırarak okudu:

«Viran olası hanede evlâdii ayal var»

Hâmit Bey mısraı bilmiyordu: