Eliza Orzeszkowa - Nad Niemnem, tom drugi

przyparty – tu: przylegający. [przypis edytorski]

mirt – rodzaj krzewu pochodzenia śródziemnomorskiego. [przypis edytorski]

rozmaryn – rodzaj krzewu pochodzenia śródziemnomorskiego, jego liście są używane jako przyprawa do mięs. [przypis edytorski]

hładysz – gliniany dzban bez ucha do zbierania mleka. [przypis redakcyjny]

łozina – gałązka wierzby. [przypis edytorski]

niecka – podłużne, drewniane naczynie. [przypis edytorski]

tołubek – ciepły kaftan noszony po domu. [przypis redakcyjny]

perkal – rodzaj cienkiego płótna. [przypis edytorski]

kibić – górna część tułowia. [przypis edytorski]

ogorzały – mocno opalony. [przypis edytorski]

dzieża – duże, drewniane naczynie, służące do rozrabiania ciasta na chleb. [przypis edytorski]

naglądać (reg.) – doglądać. [przypis edytorski]

dziewka (daw.) – dziewczyna, służąca. [przypis edytorski]

miesić – rozrabiać ciasto. [przypis edytorski]

robota Penelopy – niekończąca się praca. W mit. gr. Penelopa była żoną Odyseusza, która przez 20 lat czekając na nieobecnego męża, który brał udział w wojnie trojańskiej, w dzień tkała, a w nocy pruła swoją robotę, gdyż po jej zakończeniu musiałaby wybrać na nowego męża jednego z zalotników. [przypis edytorski]

wprzódy – przedtem. [przypis edytorski]

przeszłoroczny – zeszłoroczny. [przypis edytorski]

zrezygnować się na coś (prow.) – pozostawić bez kary, potraktować pobłażliwie. [przypis redakcyjny]

oficjalista (daw.) – urzędnik. [przypis edytorski]

namiestnik – zastępca ekonoma, gumienny. [przypis redakcyjny]

pud (ros.) – jednostka wagi, wynosząca nieco mniej niż 16,5 kg. [przypis edytorski]

opędzać potrzeby domowe – pokrywać, zaspokajać domowe potrzeby. [przypis edytorski]

spichrz – budynek przeznaczony do przechowywania żywności; spichlerz. [przypis edytorski]

zagon – długi, wąski pas ziemi. [przypis edytorski]

sukienny – uszyty z sukna, tj. grubej tkaniny wełnianej. [przypis edytorski]

fuzja – długa broń palna. [przypis edytorski]

przymiot – cecha, zaleta. [przypis edytorski]

szory – rodzaj uprzęży; szeroki skórzany pas zakładany na pierś konia wraz z pomocniczymi rzemieniami. [przypis redakcyjny]

szamerowany – obszyty ozdobnym sznurem. [przypis edytorski]

muślin – półjedwabna tkanina. [przypis edytorski]

paltot (przestarz.) – okrycie wierzchnie; palto. [przypis edytorski]

binokle (daw.) – okulary [przypis edytorski]

faworyt – ulubieniec. [przypis edytorski]

swawolny – niesforny, rozbrykany. [przypis edytorski]

mahoniowy – z ciemnoczerwonego drewna mahoniowca a. w kolorze mahoniu. [przypis edytorski]

marcepan – słodka masa z migdałów i cukru, symbol luksusu. [przypis edytorski]

łajać – strofować, ganić. [przypis edytorski]

rubaszny – swobodny, prosty. [przypis edytorski]

okropne przyzwyczajenie – chodzi tu o uzależnienie od narkotyku. [przypis edytorski]

cynizm – w znaczeniu potocznym: lekceważenie obowiązujących zasad moralnych i obyczajowych. [przypis redakcyjny]

parafianka – tu: kobieta z prowincji. [przypis edytorski]

faryzeusz – członek żydowskiego stronnictwa polityczno-religijnego; przen. człowiek obłudny. [przypis edytorski]

toaleta – mebel z lustrem i szufladami, służący najczęściej kobietom. [przypis edytorski]

kokietka (przestarz.) – kobieta zalotna. [przypis edytorski]

osoba kryształowa – osoba bez skazy, z zasadami. [przypis edytorski]

pensjonarka – uczennica pensji dla dziewcząt; osoba niedoświadczona, niewinna. [przypis edytorski]

całopalenie – ofiara całopalna, polegająca na spaleniu całego zwierzęcia poświęconego na ofiarę; tu: symbol poświęcenia. [przypis edytorski]

passons (fr.) – mniejsza z tym. [przypis redakcyjny]

toujours des perdrix (fr.) – „zawsze kuropatwy”; wyrażenie przysł., oznaczające nieustanną pogoń za wykwintem i rozkoszą. [przypis redakcyjny]

admiracja – podziw, uwielbienie. [przypis edytorski]

entre nous (fr.) – między nami (mówiąc). [przypis redakcyjny]

amfibia – organizm zdolny poruszać się zarówno w wodzie, jak i na lądzie. [przypis edytorski]

impossible (fr.) – niemożliwe. [przypis redakcyjny]

advienne ce que pourra (franc.) – niech się dzieje, co chce. [przypis redakcyjny]

bałamucić – uwodzić, kokietować. [przypis edytorski]

ufryzowany (przestarz.) – ułożony w loki. [przypis edytorski]

zgryzota – zmartwienie, smutek. [przypis edytorski]

prosperować – rozwijać się pomyślnie. [przypis edytorski]

tantiema – procentowy udział w zyskach. [przypis edytorski]

Ce que femme veut, Dieu le veut (fr.) – czego chce kobieta, tego chce i Bóg. [przypis redakcyjny]

kotuch (gwar.) – zagroda na ptaki domowe, kojec. [przypis redakcyjny]

pąsowy – czerwony. [przypis edytorski]

topól – topola. [przypis edytorski]

prace podstawowe i minimalne… – Witold, jako przedstawiciel młodego pokolenia pozytywistów, zapoznaje Marynię z głównymi założeniami nowego prądu, zalecającego ograniczenie się do „małego” programu reform, zwanego inaczej programem pracy od podstaw i pracy organicznej. Sprowadzał się on przede wszystkim do haseł gospodarczego rozwoju kraju i podniesienia oświaty wśród ludu w ramach ustroju kapitalistycznego. [przypis redakcyjny]